Παράρτημα:Ονόματα και επώνυμα στα ελληνικά

Από Βικιλεξικό
Μετάβαση στην πλοήγηση Πήδηση στην αναζήτηση
Το Παράρτημα ενημερώνεται και συμπληρώνεται συνεχώς

Παράρτημα:Ονόματα και επώνυμα στα ελληνικά/εργασίες


Δείτε Κατηγορία:Ονόματα (ελληνικά) (αρχαία, μεσαιωνικά και νέα), Κατηγορία:Επώνυμα (νέα ελληνικά), και Επώνυμα (μεσαιωνικά ελληνικά)

Σ' αυτό το παράρτημα δίνονται εισαγωγικά και ενημερωτικά σχόλια, βιβλιογραφία και πηγές σχετικά με λήμματα του Βικιλεξικού για ονόματα και επώνυμα όπως έχουν καταγραφεί στην ελληνική γλώσσα.

Ονοματολογία (αγγλικά: onomastics) ονομάζεται η επιστήμη που ασχολείται με τα ονόματα, την ιστορία και την προέλευσή τους. Οι μελέτες για τα ονόματα είναι οι πηγές των λεξικών ονομάτων. Στην ελληνική γλώσσα, τα πιο μελετημένα ονόματα είναι τα αρχαία ελληνικά.

Στο Βικιλεξικό περιλαμβάνονται*


Τομέας νέων ελληνικών
20.571   ανδρικά και γυναικεία ονόματα   περιλαμβανομένων ξένων ονομάτων που υπάρχουν δηλωμένα σε καταλόγους
104.684   ανδρικά επώνυμα όπως έχουν δηλωθεί σε επίσημους
καταλόγους του Ελληνικού Δημοσίου (πηγές)
112.032   γυναικεία επώνυμα
59.116   επώνυμα κοινού γένους   (πολλά ξενικά)
296.403   νεοελληνικά ανθρωπωνύμια συνολικά

Τομέας μεσαιωνικών ελληνικών
15   ανδρικά και γυναικεία ονόματα
26   ανδρικά επώνυμα
4   γυναικεία επώνυμα
45   μεσαιωνικά ανθρωπωνύμια συνολικά
Τομέας αρχαίων ελληνικών
60.691   ανδρικά και γυναικεία ονόματα
351   κοινού γένους (κυρίως της όψιμης αρχαιότητας)
18   πατρωνυμικά (όπως Ἀτρείδης)
61.042   αρχαιοελληνικά ονόματα συνολικά


Όροι[επεξεργασία]

Κριτήρια συμπερίληψης[επεξεργασία]

Το παρακάτω κείμενο είναι επεξηγηματικό. Το ισχύον κείμενο για τα κριτήρια συμπερίληψης είναι το Βικιλεξικό:Κριτήρια συμπερίληψης

  • Η χρήση ονομάτων και επωνύμων όπως καταγράφεται σε κείμενα (λογοτεχνικά, ιστορικά). Για την αρχαία περίοδο, και σε επιγραφές.
  • Για νεότερες περιόδους, όπως καταγράφονται σε επίσημους κρατικούς καταλόγους.
  • Ξένα ονόματα και επώνυμα: περιλαμβάνονται όταν καταγράφονται σε κείμενα και επίσημους καταλόγους. Π.χ. Αχμέτ, Τζιμ, Ρόμπερτ, Κένεντι για την ελληνική γλώσσα, (όπως αντίστοιχα Iannis, Papadopoulos για την αγγλική γλώσσα).

Κατηγορίες[επεξεργασία]

επιπλέον υποκατηγορίες

Συναφείς Κατηγορίες

Ορθογραφία[επεξεργασία]

Ονόματα και επώνυμα

  • Όπως καταγράφονται σε επιγραφές ή κείμενα ή σε επίσημους καταλόγους.
  • Για τους νεότερους χρόνους: Η απλούστευση στην ορθογράφηση που ισχύει για άλλες λέξεις (π.χ. μπαλλάνταμπαλάντα) δεν ισχύει πάντοτε στην περίπτωση των ονομάτων και ιδίως των επωνύμων. Υπάρχουν πολλές διπλοτυπίες:
    παγιωμένες γραφές (Χατζηδάκης, Χατζιδάκις, Χρήστος, Χρίστος). Η ορθογράφηση ακολουθείται όπως τη δηλώνει ο κάτοχος του ονόματος σε επίσημους καταλόγους (Ιάννης, Γιάνης, Γιάννης, Ιωάννης)
  • Ξένα ονόματα μεταγραμμένα με ελληνικό αλφάβητο: ισχύει ο κανόνας της απλούστευσης (ΚέννεντυΚένεντι) αλλά και πάλι, υπάρχουν πολλές καθιερωμένες γραφές που μιμούνται τη γραφή με άλλο αλφάβητο (Σαίξπηρ) και έχουν ήδη δώσει παράγωγα (σαιξπηρικός).

Μεταφράσεις και μεταγραφές[επεξεργασία]

Μεταφράσεις ή μεταγραφές υπάρχουν μόνο στα νεοελληνικά λήμματα ή σε μεσαιωνικά ή αρχαία λήμματα που δεν έχουν νεοελληνικό αντίστοιχο.

  • Για τα μικρά ονόματα έχουμε Μεταφράσεις (π.χ. Μαρία) με το Πρότυπο:μεταφράσεις και τον κατάλογο για τις Μεταφράσεις
  • Για τα επώνυμα, έχουμε Μεταγραφές (π.χ. Παπαδόπουλος) όπως ορίζονται στο Βικιλεξικό:Μεταγραφές με το Πρότυπο:μεταγραφές για διάφορα Συστήματα γραφής και πιθανόν, επιπλέον για συγκεκριμένες γραφές κατά γλώσσα. Π.χ.
    λατινική γραφή - και εξειδίκευση για τα γαλλικά ή άλλη γλώσσα.
    κυριλλική γραφή - εξειδίκευση στο ρωσικό κυριλλικό αλφάβητο
    αραβική γραφή - εξειδίκευση για τα αραβικά ή τα περσικά
    χαρακτήρες Χαν - εξειδίκευση για τα κινεζικά

Ετυμολογία[επεξεργασία]

Η ετυμολόγηση των ονομάτων και κυρίως των επωνύμων παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες. Πολλές φορές δεν είναι αρκετή η προφανής, επιφανειακή ανάλυση. Βασιζόμαστε πάντα σε βιβλιογραφία.
Δείτε τις σημειώσεις για κάθε γλώσσα χωριστά.

Αρχαία ελληνικά[επεξεργασία]

#Βιβλιογραφία

Απόγονοι[επεξεργασία]

Μεσαιωνικά ελληνικά[επεξεργασία]

Νέα ελληνικά[επεξεργασία]

  • Greek name στην αγγλική Βικιπαίδεια Λήμμα στην αγγλική Βικιπαίδεια

Ονόματα[επεξεργασία]

Κλίση ονομάτων[επεξεργασία]

Όπως τα κοινά ουσιαστικά. Για τους πληθυντικούς, η #Γραμματική Τριανταφυλλίδη 1941 έχει αρκετές σημειώσεις. Τις αναφέρουμε στις κλίσεις, όπως Ανδρέας, Φρόσω και αλλού.

Ετυμολογία ονομάτων[επεξεργασία]

  • Αναφέρουμε ετυμολογίες όπως υπάρχουν σε λεξικά.
Χαϊδευτικά[επεξεργασία]

Για τα χαϊδευτικά και υποκοριστικά, #Γραμματική Τριανταφυλλίδη 1941, παράγραφος 461 «Μετασχηματισμένοι χαϊδευτικοί τύποι» όπου αναφέρονται

Συχνά ένα χαϊδευτικό μπορεί να αντιστοιχεί σε πολλά ονόματα: (Τάκης από Δημήτρης, Κωνσταντίνος, Παναγιώτης, Χρίστος)
Ένα χαϊδευτικό μπορεί να αυτονομηθεί, και να γίνει κυρίως όνομα: Κατίνα < Αἰκατερίνη

Επώνυμα[επεξεργασία]

Κλίση επωνύμων[επεξεργασία]

Ετυμολογία επωνύμων[επεξεργασία]

  • Χρησιμοποιούμε τη #βιβλιογραφία, λεξικά. Κυρίως ειδικά λεξικά.
  • Οι προσωπικές μαρτυρίες είναι πολύτιμες (αναφέρονται σε τοπικούς όρους, τοπωνύμια, έθιμα) και μπορούν να καταγράφονται στις Σελίδες Συζήτησης των λημμάτων. Όμως είναι πολύ δύσκολο να διασταυρωθούν.
Προέλευση επωνύμων[επεξεργασία]

Κατηγορία:Επώνυμα ως προς την καταγωγή (νέα ελληνικά) - #Βιβλιογραφία
Παραδείγματα: (#πηγή παραδειγμάτων:Η Γραμματική του Τριανταφυλλίδη)

  1. Κληρονομημένα από βυζαντινά. π.χ. Δούκας, Καντακουζηνός, Κομνηνός, Παλαιολόγος, Ραγκαβής=Ραγκαβῆς, Ροδοκανάκης, Σκαραμαγκάς=Σκαραμαγκᾶς, Χοϊδάς=Χοϊδᾶς
  2. Ξενικά (δάνεια ή από δάνειες λέξεις ή δάνεια μικρά ονόματα)

Κατηγορία:Επώνυμα ως προς τη θεματική προέλευση (νέα ελληνικά)

  1. Κατηγορία:Πατρωνυμικά (νέα ελληνικά) - πατρωνυμικό ή παράγωγο ή υποκοριστικό του. Εννοείται: γιος του, κόρη του.
  2. Κατηγορία:Μητρωνυμικά (νέα ελληνικά) μητρωνυμικό (σπάνιο) -αινας (Γιαννάκαινας)
  3. ανδρωνυμικό (για γυναικεία επώνυμα)
  4. εθνικά (πατριδωνυμικά) - Κατηγορία:Επώνυμα από τοπωνύμια (νέα ελληνικά)
  5. Επαγγελματικά Κατηγορία:Επώνυμα από επαγγέλματα (νέα ελληνικά)
  6. Παρατσούκλια (Κατηγορία:Παρωνύμια (νέα ελληνικά) - Κατηγορία:Επώνυμα από παρωνύμια (νέα ελληνικά)
    π.χ. Κόκκινος
Μορφολογία επωνύμων[επεξεργασία]

Κατηγορία:Λέξεις κατά πρόθημα (νέα ελληνικά) & Κατηγορία:Λέξεις κατά επίθημα (νέα ελληνικά)

  1. Σύνθετα

Γραμματική[επεξεργασία]

Η κλίση ονομάτων και επωνύμων:

  • Ο πληθυντικός υπάρχει όταν αναφερόμαστε σε πολλά πρόσωπα με το ίδιο όνομα ή επώνυμο.
  • Ιδιαιτερότητες: διπλοί τύποι ή διαλεκτικοί τύποι σημειώνονται στις παρατηρήσεις των Πινάκων κλίσης και σε Σημειώσεις, όπως αναφέρονται σε Λεξικά και Γραμματικές της βιβλιογραφίας μας.

Για τα νέα ελληνικά

Πηγές[επεξεργασία]

Στο Βικιλεξικό ένας μεγάλος αριθμός ονομάτων και επωνύμων έχουν δημιουργηθεί με το bot (ρομπότ) FocalPointBot το 2019.

Βιβλιογραφία[επεξεργασία]

Ακολουθεί ενδεικτική βιβλιογραφία με πηγές κάποιες από τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν από συντάκτες του Βικιλεξικού για τις επεξεργασίες τους.

Αρχαία ελληνικά[επεξεργασία]

και a...z

  • Ancient Greek personal names στην αγγλική Βικιπαίδεια Λήμμα στην αγγλική Βικιπαίδεια
    Εισαγωγή στην ονομαστική, τους μελετητές, και τις πηγές.
  • Bailly, Anatole (1935) Le Grand Bailly: Dictionnaire grec-français (Το Μεγάλο Μπαγί: Λεξικό [αρχαίας] ελληνικής-γαλλικής), Παρίσι: Hachette.
  • Debrunner, Albert (1917) Griechische Wortbildungslehre. [O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική] (Mετάφραση: Ηλίας Τσιριγκάκης, επιμέλεια: Ευάγγελος Πετρούνιας), στο @greek-language.gr, 2008. § Τα κύρια ονόματα.
  • Dornseiff, Franz & Bernhard Hansen, 1957: Rückläufiges Wörterbuch der griechischen Eigennamen. Berlin: Akademie Verlag.
  • Solin, Heikki. Ancient onomastics: perspectives and problems όπου ο όρος onomastics αποδίδεται ως ονοματοθεσία από τον λημματιστή. Μια εξαίρετη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας μέχρι το 1996.

α...ω

Ιστότοποι

Νέα ελληνικά[επεξεργασία]

Γραμματική

  • Η Γραμματική «Tριανταφυλλίδη» του 1941 - Μανόλης Τριανταφυλλίδης (2018) Νεοελληνική γραμματική (της δημοτικής). Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (ανατύπωση της πρώτης έκδοσης του 1941, με διορθώσεις και επίμετρο - γραφή πολυτονική).
    Για τα #Χαϊδευτικά, παράγραφος 461,
    Για τα επώνυμα, παράγραφοι: ετυμολογία: 462, μορφολογία: 463, κλίση: 545 και αναλυτικά σε κάθε κλίση αρσενικού ουσιαστικού, ορθογραφία: 1100.

Λεξικά

  • Γενικά λεξικά που περιέχουν και ονόματα, επώνυμα:
    • Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (20195) Λεξικό τής νέας ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
  • Ειδικά λεξικά ονομάτων και επωνύμων
    • Βαγιακάκος, Δικαίος Β. (1964) Σχεδίασμα περί των τοπωνυμικών και ανθρωπωνυμικών Σπουδών εν Ελλάδι 1833-1962. Εν Αθήναις
    • onomatologio.gr] ιστότοπος, από το 2014
    • Συμεωνίδης, Χαράλαμπος (2010) Ετυμολογικό λεξικό των νεοελληνικών οικωνυμίων, τόμ. 1-2. Λευκωσία: Κέντρο Μελετών Ι.Μ. Κύκκου
    • Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2022) Λεξικό Κυρίων Ονομάτων. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας

Ιστότοποι

Ειδικά λεξικά, μελέτες

  • Βογιατζόγλου, Β.Η. (1992) Επώνυμα της Μιρκασίας: τουρκικά και τουρκογενή επώνυμα στην Ελλάδα. Αθήνα: εκδόσεις Φιλιππότη.
  • Δημητρίου, Μαρία. Σερεμετάκης Θεόδωρος (2003) Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα. Εκδόσεις Πατάκη, πρώτη έκδοση.
  • Καραμάνης, Ηλίας Κ. (2011) @nlg.gr '10.000 επώνυμα και η σημασία τους στα ελληνικά
  • Μεγαπάνου, Αμαλία. Πρόσωπα και άλλα κύρια ονόματα μυθολογικά - ιστορικά έως τον 1ο μ.Χ. αιώνα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας. Εκδόσεις: Μουσείο Μπενάκη - Εκδόσεις Έναστρον, 2006
  • Μπούτουρας, Αθανάσιος Χ. (1912) Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς και γλωσσικώς ερμηνευόμενα. Εν Αθήναις : Τυπογραφείον της Β. Αυλής Α. Ραφτάνη. @anemi
  • Ντίνας, Κωνσταντίνος Δημ. (1995) Κοζανίτικα επώνυμα 1759-1916 Υπουργείο Πολιτισμού, Δήμος Κοζάνης
  • Οικονομίδης, Δ. Η. (1934) Επώνυμα ποντιακά, Τυπογραφείον "Εστία", Αθήνα
  • Τομπαΐδης, Δημήτριος (1990) Ελληνικά επώνυμα τουρκικής προέλευσης. Αθήνα: Επικαιρότητα
  • Τριανταφυλλίδης, Μανόλης (1982) Τα μυστικά των ονομάτων: τα οικογενειακά μας ονόματα. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη. (Ημιτελές έργο του Τριανταφυλλίδη που εκδόθηκε μετά το θάνατό του)
  • Φουνταλής, Χάρης. Ελληνικά Ονόματα πρόσβαση:2019.11.15.
    Στατιστικές του Φουνταλή σε δείγμα ~100.000 ονομάτων από κατάλογο του Α.Σ.Ε.Π του 2008.
  • Ψάλτης, Ετυμολογία και ερμηνεία γνωστών επωνύμων
  • Αποστολόπουλος Φ., & Ανδρεάδης Ε. (1977). Τα βαπτιστικά ονόματα ανδρών και γυναικών της Καππαδοκίας.

Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 1, 89–135. https://doi.org/10.12681/deltiokms.174

Για τους συντάκτες[επεξεργασία]

Κατηγορία:Πρότυπα ονοματολογίας

Ειδικά για τα ονόματα και τα επώνυμα, τοποθετούμε εξειδικευμένα πρότυπα στη γραμμή ορισμού ώστε να ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα Κύρια. Εντάσσουν στις σχετικές Κατηγορίες ανά γλώσσα: Ανδρικά ονόματα, Ανδρικά επώνυμα και Γυναικεία ονόματα, Γυναικεία επώνυμα

Δείτε Βοήθεια:Ετυμολογία#Ονόματα και Κατηγορία:Πρότυπα βιβλιογραφίας

Δείτε επίσης[επεξεργασία]

Αναφορές[επεξεργασία]