Παράρτημα:Ουσιαστικά (αρχαία ελληνικά)/ανώμαλα
Γλώσσα: Αρχαία ελληνικά » Παράρτημα:Γραμματική » Παράρτημα:Ουσιαστικά |
για τους συντάκτες:{{grc-κλίση-ανώμαλα}} Module:grc-nouns-decl/4 |
Ανώμαλα ουσιαστικά « Κατηγορία:Ουσιαστικά κατά την κλίση (αρχαία ελληνικά) & ελληνιστική κοινή
Κατηγορία:Ανώμαλα ουσιαστικά - Irregular Ancient Greek nouns
Ευρετήριο
[επεξεργασία]Κατηγορίες
- Ουσιαστικά με πολλαπλά γένη & Ουσιαστικά κοινού γένους
- Ουσιαστικά με πολλαπλές κλίσεις
- και δείτε τα σχόλια για #είδη όπως τα #Ιδιόκλιτα και τα #Άκλιτα
Ανώμαλα ουσιαστικά, αλφαβητικά (Δε σχολιάζονται εδώ διεξοδικά διαλεκτικοί τύποι. Περισσότερες πληροφορίες, στα λήμματα.)
Σχόλια για το είδος της ανωμαλίας ή της ιδιομορφίας, στην ενότητα #Είδη.
ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Να ενημερωθούν τα λήμματα
- ὁ Ἄθως με αιτιατικές ενικού τὸν Ἄθω (2η κλίση αττικόκλιτα) & τὸν Ἄθων
- ὁ Ἀπόλλων, τοῦ Ἀπόλλωνος, τῷ Ἀπόλλωνι, τὸν Ἀπόλλωνα & τὸν Ἀπόλλω, ὦ Ἄπολλον (θέματα: Ἀπολλων-, Ἀπολλον-, Ἀπολλο- μεταπλαστό)
- ὁ ἀρήν (η ονομαστική μόνο σε επιγραφή), τοῦ ἀρν-ός, τῷ ἀρν-ί, τὸν ἄρν-α, οἱ ἄρν-ες, τῶν ἀρν-ῶν, τοῖς ἀρνά-σι (ομηρικό: ἄρν-εσσι), τοὺς ἄρν-ας (συγκοπτόμενα 3ης κλίσης, όπως τα σε ‑ηρ, θέματα: ἀρεν-, ἀρν-, ἀρνα-)
- ὁ ἀμνός, τοῦ ἀμνοῦ, ... έχει κανονικά 2η κλίση
- ὁ Ἄρης, τοῦ Ἄρεως (< Ἄρηος με αντιμεταχώρηση), τῷ Ἄρει, τὸν ῎Αρη, (ποιητικός: Ἄρεα), ὦ Ἄρες (3η κλίση) & τὸν Ἄρην (αιτιατική από την 1η κλίση) ετερόκλιτο
- θέματα: Ἀρεσ-, Ἀρευ- Eπικοί τύποι: γενικές: Ἄρηος, Ἄρεος, δοτικές: Ἄρηι, Ἄρεϊ, αιτιατικές Ἄρηα, Ἄρην. Στον Ηρόδοτο: Ἄρεος, Ἄρει, Ἄρεα. Αιολικοί τύποι: Ἄρευς], Ἄρευος
- ὁ Ἀστυάγης, τοῦ Ἀστυάγους, τῷ Ἀστυάγει (3η κλίση), τὸν Ἀστυάγην, ὦ Ἀστυάγη (1η κλίση)
- τὸ γάλα, τοῦ γάλακτ-ος, τῷ γάλακτι, ...
- ὁ γέλως, τοῦ γέλωτ-ος, ... στους αττικούς, αιτιατική τὸν γέλωτα & τὸν γέλων. ομηρικοί τύποι: γέλῳ, γέλω, γέλων. ο πληθυντικός γέλοι από το αιολικό ὁ γέλος
- τὸ γόνυ, τοῦ γόνατ-ος, ... - κλίση 'δόρυ' (θέματα: γόνυ-, γονατ- μεταπλαστό) & πολλοί διαλεκτικοί τύποι
- ἡ γυνή (1η κλίση), τῆς γυναικός, τῇ γυναικί, τὴν γυναῖκα, ὦ γύναι - αἱ γυναῖκες, τῶν γυναικῶν, ταῖς γυναιξi (3η κλίση) ετερόκλιτο
Οι γενικές και οι δοτικές πτώσεις τονίζονται στην τελευταία συλλαβή.
στους κωμικούς ποιητές: & τὴν γυνήν, αἱ γυναί, τὰς γυνάς (1η κλίση) - ἡ *δάϊς (ελλειπτικό) μόνο σε δοτική & αιτιατική ενικού
- τὸ δάκρυον, τοῦ δακρύου, ... τὰ δάκρυα, τῶν δακρύων, ... (2η κλίση) & τὸ δάκρυ, τοῖς δάκρυσι (3η κλίση) ετερόκλιτο. Και πληθυντικός τὰ δάκρη. Επική γενική πληθυντικού δακρυόφι (-φιν)
- τὸ δέλεαρ, τοῦ δελέατος, ... (θέματα: δελεαρ-, δελεατ- μεταπλαστό)
- τὸ δέμας, εύχρηστο στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού και με δοτική ενικού: τῷ δέμαϊ (ελλειπτικό)
- τὸ δένδρον, τοῦ δένδρου, ... & τὸ δένδρεον Επιπλέον τύποι: τῷ δένδρει, τὰ δένδρη, τοῖς δένδρεσι.
- τὸ δέος (θέμα δεεσ-), τοῦ δέους (& τοῦ δέατος), τῷ δέει, τὰ δέη & δέα & δέατα. Επική γενική ενικού: δείους < *δϝεῖος, δϝέεος
- ὁ δεσμός - οἱ δεσμοί & τὰ δεσμά
- ὁ #Διονῦς (< Διονύσιος), τοῦ Διονῦ, τῷ Διονῦ, τὸν Διονῦν, ὦ Διονῦ (ιδιόκλιτο)
- τὸ δόρυ, τοῦ δόρατ-ος, ... - κλίση 'δόρυ' (όπως και τὸ γόνυ θέματα: δόρυ-, δορατ- μεταπλαστό) & πολλοί διαλεκτικοί τύποι
- ὁ ἔρως, τοῦ ἔρωτος, τὸν ἔρωτα & τὸν ἔρων, ... Και επικοί τύποι: ὁ ἔρος, δοτική ἔρῳ, αιτιατική ἔρον
- ὁ Ζεύς, τοῦ Διός, τῷ Διί, τὸν Δία, ὦ Ζεῦ (θέματα: Ζευ-, Δι- και για σχηματισμό του πληθυντικού, μεταπλαστό) Ιωνικοί και ποιητικοί τύποι: τοῦ Ζηνός, τῷ Ζηνί, τὸν Ζῆνα.
- ὁ ζυγός & τὸ ζυγόν - τὰ ζυγά
- τὸ ἧπαρ, τοῦ ἥπατος, τῷ ἥπατι, τὸ ἧπαρ - τὰ ἥπατα, τῶν ἡπάτων (θέματα: ἡπαρ-, ἡπατ- μεταπλαστό)
- ὁ Θαλῆς (< Θαλέης), τοῦ Θαλοῦ, τῷ Θαλῇ, τὸν Θαλῆν, ὦ Θαλῆ (συνηρημένα 1ης κλίσης) & τοῦ Θαλέω (αττικόκλιτα) & τοῦ Θάλητος, τῷ Θάλητι, τὸν Θάλητα (κατά την 3η κλίση όπως ὁ περίπλους) ετερόκλιτο
- ἡ θέμις/Θέμις, τῆς θέμιδ-ος, τῇ Θέμιδι, τὴν Θέμι-ν. Στον Όμηρο, γενική θέμιστ-ος. Στον Πίνδαρο: θέμιτ-ος, θέμι-ν, θέμιτ-ες. Στον Ηρόδοτο, γενική θέμι-ος (θέματα: θεμιδ- ιδίως για το κύριο όνομα, θεμιτ- θεμιστ- θεμι-)
- ὁ Θεοκρίνης, τοῦ Θεοκρίνους, ... (3η κλίση), κλητική στον Δημοσθένη: ὦ Θεοκρίνη (1η κλίση)
- ὁ #Ἰησοῦς, τοῦ ᾽Ιησοῦ, τῷ ᾽Ιησοῦ, τὸν ᾽Ιησοῦν, ὦ ᾽Ιησοῦ (εβραϊκό όνομα, ιδιόκλιτο)
- τὸ κάρα στους Αττικούς, χωρίς γενική. δοτική: κάρᾳ. Άλλες πτώσιες, με θέμα κρᾱτ- Επίσης, πολλοί διαλεκτικοί τύποι. Το θηλυκό με διαφορετική σημασία.
- ἡ κλείς, τῆς κλειδός, τῇ κλειδί, τὴν κλεῖδα & τὴν κλεῖν - αἱ κλεῖδες, ..., τὰς κλεῖδας & τὰς κλεῖς (θέματα: κλειδ-, κλει- μεταπλαστό)
- τὸ κνέφας (σκοτάδι), τοῦ κνέφεσ-ος & κνέφε-ος > κνέφους, τῷ (κνέφεσ-ι, κνέφε-ϊ) κνέφει (κατά την κλίση βέλος) & τῷ κνέφα-σι, κνέφα-ϊ > κνέφᾳ, τὸ κνέφας (κατά την κλίση κρέας). Μεταγενέστρη γενική: τοῦ κνέφατος. Xωρίς πληθυντικό. (θέματα: κνεφασ- κνεφεσ-, αργότερα και κνεφατ- μεταπλαστό, ελλειπτικό)
- ὁ κράς, τοῦ κρατός (με πολλαπλούς τύπους, όπως στα κείμενα)
- ὁ Κυαξάρης, τοῦ Κυαξάρους & τοῦ Κυαξάρου, τὸν Κυαξάρη & τὸν Κυαξάρην
- ὁ/ἡ κύων, τοῦ/τῆς κυνός, τῷ/τῇ κυνί, τὸν/τὴν κύνα, ὦ κύον - οἱ/αἱ κύνες, τῶν κυνῶν, τοῖς/ταῖς κυσὶ (θέματα: κυων-, κυον- κυν- μεταπλαστό)
- ὁ λᾶας / συνηρημένο λᾶς (και θηλυκό), τοῦ λᾶος (& λάου), τῷ λᾶϊ, τὸν λᾶαν, ὦ λᾶα; δυϊκός: λᾶε. οἱ λᾶ-ες, τῶν λάων, τοῖς λάεσσι & λάεσι. (θέματα: λᾱ-)
- ἡ λεχώ (3η κλίση κατα το 'ἠχώ' με μεταγενέστρους τύπους πληθυντικού από τη 2η κλίση, ετερόκλιτο) αἱ λεχοί
- ἡ *λίψ, εύχρηστο μόνο στη γενική ενικού τῆς λιβός και στην αιτιατική ενικού τὴν λίβα (ελλειπτικό). Ως ονομαστική χρησιμοποιούνται ἡ λιβάς ή τὸ λίβος.
- ὁ λύχνος - οἱ λύχνοι & τὰ λύχνᾰ
- ἡ *μάλη, εύχρηστο μόνο στη γενική ενικού στη φράση «ὑπὸ μάλης» (ελλειπτικό)
- ὁ/ἡ μάρτυς, τοῦ/τῆς μάρτυρος, ..., ὦ μάρτυς - οἱ/αἱ μάρτυρες, τῶν μαρτύρων, τοῖς/ταῖς μάρτυ-σι, τοὺς/τὰς μάρτυρας, ... (θέματα: μαρτυ-, μαρτυρ- μεταπλαστό)
- και τα σύνθετά του Κατηγορία:Ουσιαστικά με κλίση όπως το 'μάρτυς' (αρχαία ελληνικά)
- ὦ μέλε (καλέ μου) μόνο στην κλητική ενικού (ελλειπτικό)
- ὁ #Μηνᾶς, τοῦ Μηνᾶ, τῷ Μηνᾷ, τὸν Μηνᾶν, ὦ Μηνᾶ (ιδιόκλιτο. Μόνο ενικός) - Κατηγορία:Ουσιαστικά με κλίση όπως το 'Μηνᾶς'
- ἡ ναῦς, τῆς νεὼς (< νηός με αντιμεταχώρηση), τῇ νη-ί, τὴν ναῦν, ὦ ναῦ - αἱ νῆες, τῶν νεῶν, ταῖς ναυσί, τὰς ναῦς, ὦ νῆες (θέματα: ναυ-, νη-, νε- μεταπλαστό)
- ὁ #Νεκῶς, τοῦ Νεκῶ, τῷ Νεκῷ, τὸν Νεκῶν, ὦ Νεκῶ (αιγυπτιακό όνομα, ιδιόκλιτα. Στον Ηρόδοτο. Ενικός)
- νέωτα, μόνο στην αιτιατική ενικού στη φράση «ἐς νέωτα» (του χρόνου). Από το δωρικό επίρρημα νέω στη φράση «ἐς νέω»
- ὁ νῶτος & τὸ νῶτον - τὰ νῶτα
- ὁ Οἰδίπους, τοῦ Οἰδίποδος, τῷ Οἰδίποδι, τὸν Οἰδίποδα, ὦ Οἰδίπους (3η κλίση) & τοῦ Οἰδίπου, τὸν Οἰδίπουν, ὦ Οἰδίπου (κατά τα συνηρημένα της 2ης κλίσης όπως) ετερόκλιτο
- τὸ ὄναρ (δείτε και ὁ ὄνειρος) εύχρηστο μόνο στην ονομαστική και αιτιατική ενικού (ελλειπτικό)
- ὁ ὄνειρος (& τό ὄνειρον), τοῦ ὀνείρου, ... (2η κλίση) - τοῦ ὀνείρατος (σα να υπήρχε *τὸ ὄνειραρ), τῷ ὀνείρατι - τὰ ὀνείρατα, τῶν ὀνειράτων (κατά την 3η κλίση, ανώμαλο και κατά το γένος, ετερόκλιτο) κσι δείτε τὸ ὄναρ
- ὁ/ἡ ὄρνῑς, τὸν/τὴν ὄρνῑθα & ὄρνῑν & ποιητικό ὄρνῐν, ..., οἱ/αἱ ὄρνεις, τῶν ὄρνεων, τοὺς/τὰς ὄρνεις & ὄρνῑς. (θέματα: ὀρνῑ- ποιητικό: ὀρνῐ-) Και επικοί τύποι: ὄρνῑχ-ος, ...
- τὼ ὄσσε (δυϊκός, τα δυο μάτια), τοῖν ὄσσοιν, πληθυντικός: γενική ὄσσων, δοτική: τοῖς ὄσσοις (-οισι)
- τὸ οὖς (< ὀος), τοῦ ὠτός, τῷ ὠτί, τὸ οὗς - τὰ ὦτα, τῶν ὤτων, τοῖς ὠσί, τὰ ὧτα - τὼ ὧτε, τοῖν ὥτοιν (θέματα: οὐσ-, ὠτ- < οὐ(ς)ατ- μεταπλαστό) & αρκετοί διαλεκτικοί τύποι
- τὸ ὄφελος εύχρηστο μόνο στην ονομαστική και αιτιατική ενικού (ελλειπτικό)
- ἡ Πνύξ, τῆς Πυκνός (& Πνυκός), τῇ Πυκνί & Πνυκί, τὴν Πύκνα & Πνύκα (θέματα: Πνυκ-, Πυκν- μεταπλαστό)
- ὁ Ποσειδῶν (< Ποσειδάων ), τοῦ Ποσειδῶνος, τῷ Ποσειδῶνι, τὸν Ποσειδῶνα & τὸν Ποσειδῶ, ὦ Πόσειδον (θέματα: Ποσειδαων- > Ποσειδων-, Ποσειδω-, Ποσειδον- μεταπλαστό)
- ὁ πρεσβευτής, τοῦ πρεσβευτοῦ, ... (ο ενικός κατά την 1η κλίση) - οἱ πρέσβεις, τῶν πρέσβεων, ... (ο πληθυντικός κατά την 3η κλίση από το πρέσβυς, δείτε και πρεσβύτης) ετερόκλιτο. Σπάνιως τύποι πληθυντικού οἱ πρεσβευταί, ...
- τὸ πῦρ, τοῦ πυρὸς, ... (ο ενικός κατά την 3η κλίση) - τὰ πυρά , τῶν πυρῶν, τοῖς πυροῖς, ... (ο πληθυντικός κατά την 2η κλίση) ετερόκλιτο
- τὸ σέβας, εύχρηστο στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού, και με χρήση τον πληθυντικό: τὰ σέβη από τὸ σέβος (ελλειπτικό)
- τὸ σέλας (λαμπρό φως), τοῦ σέλαος, .... & τοῦ σέλατος (θέματα: σελα-, σελατ-)
- ὁ σής, τοῦ σεός (< σεσ-ός), ... - οἱ σέες, τῶν σέων, τοὺς σέας & τοῦ σητ-ός, οἱ σῆτ-ες, τῶν σητῶν, τοὺς σῆτας (θέματα: σησ-, σεσ-, σητ- μεταπλαστό)
- ὁ σῖτος - τὰ σῖτα
- ὁ σκότος, τοῦ σκότου, τὸν σκότῳ, ... (αρσενικό, 2η κλίση) & τὸ σκότος, τοῦ σκότους, τῷ σκότει, ... (ουδέτερο, 3η κλίση)
- τὸ σκώρ ή σκῶρ, τοῦ σκατός (3η κλίση όπως #φώρ, με δύο θέματα)
- τὸ στάδιον - τὰ στάδια & οἱ στάδιοι
- τὸ στέαρ, τοῦ στέατος, ... (θέματα: στεαρ-, στεατ- μεταπλαστό, 3η κλίση #ἧπαρ)
- ὁ Σωκράτης με αιτιατικές ενικού τὸν Σωκράτη (3η κλίση) & τὸν Σωκράτην (1η κλίση), και δείτε την Κατηγορία:Ουσιαστικά με κλίση όπως το 'Σωκράτης' (αρχαία ελληνικά)
- ὦ τᾶν (= ὦ φίλε) μόνο στην κλητική ενικού (ελλειπτικό)
- ὁ Τισσαφέρνης, τοῦ Τισσαφέρνους, τῷ Τισσαφέρνει (3η κλίση) & τῷ Τισσαφέρννῃ (1η κλίση)
- τὸ ὕδωρ, τοῦ ὕδατος, τῷ ὕδατι, τὸ ὕδωρ - τὰ ὕδατα , τῶν ὑδάτων, τοῖς ὕδασι (θέματα: ὕδωρ- ὑδατ- μεταπλαστό)
- ὁ υἱός, τοῦ υἱοῦ, ... (2η κλίση, θέμα υἱο-) - τοῦ υἱέος, τῷ υἱεῖ - οἱ υἱεῖς, τῶν υἱέων, τοῖς υἱέσι, τοὺς υἱεῖς (3η κλίση, θέμα: υἱυ-) ετερόκλιτο
θέματα: υἱο-, υἱυ-, & χωρίς το ι όπως ὑοῦ, ὑέος, υἱ‑ σε επικούς τύπους όπως υἷος, ... - τὸ ὕπαρ εύχρηστο μόνο στην ονομαστική και αιτιατική ενικού (ελλειπτικό)
- ὁ #Φιλῆς (< Φιλήμων), τοῦ Φιλῆ, τῷ Φιλῇ, τὸν Φιλῆν, ὦ Φιλῆ (ιδιόκλιτο)
- τὸ φρέαρ, τοῦ φρέατος, .. (θέματα: φρεαρ-, φρεατ- μεταπλαστό)
- ἡ χείρ, τῆς χειρὸς, ... - αἱ χεῖρες, τῶν χειρῶν, ταῖς χερσί, τὰς χεῖρας - δυϊκός: τὼ χεῖρε, τοῖν χερ-οῖν (θέματα: χειρ-, χερ- μεταπλαστό, 3η κλίση #φθείρ) & διαλεκτικοί τύποι με χερ-
- τὸ χρεών (η ανάγκη), τοῦ χρεών, τῷ χρεών (άκλιτο)
- ὁ χρώς, τοῦ χρωτός, τῷ χρωτί, τὸν χρῶτα (3η κλίση) & δοτικὴ χρῷ (κατά τα αττικόκλιτα, στη φράση ἐν χρῷ όπως το αἰδώς) ετερόκλιτο. & ποιητικοί τύποι: χρο-ός, χροΐ (-ῑ), χρό-α
Είδη
[επεξεργασία]Τα είδη των ανώμαλων ουσιαστικών κατά το είδος της ιδιομορφίας τους:
Ανώμαλα κατά το γένος
[επεξεργασία]Ετερογενή: στον πληθυντικό έχουν διαφορετικό γένος ή συγχρόνως το ίδιο γένος και ένα άλλο
- ὁ σῖτος - τὰ σῖτα
- ὁ λύχνος - οἱ λύχνοι & τὰ λύχνα
- ὁ δεσμός - οἱ δεσμοί & τὰ δεσμά
- τὸ στάδιον - τὰ στάδια & οἱ στάδιοι
- ὁ ὄνειρος (ετερόκλιτο και ανώμαλο κατά το γένος)
Παρόμοια, τα νεοελληνικά ετερογενή όπως ο βράχος - οι βράχοι & τα βράχια
Κατηγορία:Ουσιαστικά με πολλαπλά γένη
Κάποια, μαρτυρούνται σε δύο γένη. Μερικές φορές με διαφορετική σημασία.
- με ίδια κλίση
Ειδική υποκατηγορία είναι τα Ουσιαστικά κοινού γένους για έμψυχα (αρσενικό & θηλυκό)
- όπως ὁ ἵππος / ἡ ἵππος
- ὁ ἄνθρωπος / ἡ ἄνθρωπος
- με διαφορετικά γένη και διαφορετική κλίση (δείτε τα #ετερόκλιτα')
Διπλογενή: μόνο ο ενικός με διαφορετικά γένη, o πληθυντικός με ένα γένος
Παρόμοια, τα νεοελληνικά όπως το πεύκο & ο πεύκος - τα πεύκα
Ετερόκλιτα
[επεξεργασία]Ετερόκλιτα: σε κάποιον αριθμό ή σε κάποιες πτώσεις κλίνονται κατά άλλη, διαφορετική κλίση
Σχολιάζονται στο #Ευρετήριο:
- Με διαφορετική κλίση στον πληθυντικό, όπως ὁ πρεσβευτής, τὸ πῦρ
- Με κάποιες πτώσεις διαφορετικής κλίσης, όπως ὁ ἀρήν, ἡ γυνή, ὁ ὄνειρος (& τό ὄνειρον), ὁ υἱός, ὁ χρώς
- Και κύρια ονόματα, όπως ὁ Ἄρης, ὁ Ἄθως, ὁ Θαλῆς, ὁ Θεοκρίνης, ὁ Οἰδίπους, ὁ Σωκράτης
- Και κύρια ξενικά σύνθετα ονόματα με τύπους από την 3η και από την 1η κλίση όπως ὁ Ἀστυάγης, ὁ Κυαξάρης, ὁ Τισσαφέρνης
- Με πολλαπλές μορφές και τύπους, όπως τὸ δάκρυον & δάκρυ, τὸ δένδρον & δένδρεον
- Διαφορετικά γένη, διαφορετική κλίση, διαφορετικά θέματα, αλλά κοινός τύπος στην ονομαστική ενικού όπως ὁ σκότος & τὸ σκότος
Μεταπλαστά
[επεξεργασία]Μεταπλαστά: έχουν ενιαία κλίση, αλλά το θέμα τους μεταπλάσσεται, μεταβάλλεται. Παρόμοια, και στα νέα ελληνικά, όπως το γράψιμο, του γραψίματ‑ος
Διθεματικά με ομαλή 3η κλίση
Ανώμαλα που σχολιάζονται στο #Ευρετήριο:
- αρσενικά ή κοινά όπως ὁ γέλως, ὁ ἔρως, ὁ/ἡ κύων, ὁ λᾶας, ὁ/ἡ μάρτυς, ὁ/ἡ ὄρνις, ὁ σής, ὁ υἱός
- θηλυκά όπως ἡ θέμις/Θέμις, ἡ κλείς, ἡ ναῦς, ἡ χείρ
- ουδέτερα όπως τὸ γάλα, τὸ γόνυ, τὸ δόρυ, τὸ δέος, τὸ ἦπαρ (και τὸ δέλεαρ, τὸ στέαρ, τὸ φρέαρ), τὸ κάρα, τὸ κνέφας, τὸ σέλας, τὸ ὕδωρ, τὸ οὖς
- Κύρια ονόματα όπως ὁ Ἀπόλλων, ὁ Ζεύς, ὁ Ποσειδῶν, ἡ Πνύξ
Ιδιόκλιτα
[επεξεργασία]Ιδιόκλιτα: Δεν ακολουθούν καμιά κλίση (1η, 2η ή 3η) αλλά έχουν δικές τους ιδιομορφίες. Συνήθως είναι κύρια ονόματα, χαϊδευτικά ή ξενικά. Δεν έχουν πληθυντικό.
- ὁ #Μηνᾶς ὁ #Φιλῆς (< Φιλήμων), ὁ #Διονῦς (< Διονύσιος), ὁ #Ἰησοῦς, ὁ #Νεκῶς
- επίσης, ὁ Λευΐς, ελλειπτικό κατά πτώση (δε γνωρίζουμε παρά μερικές πτώσεις), ελληνιστικό δάνειο όνομα από τα εβραϊκά.
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'Μηνᾶς'}} |
※νέα ελληνικά: όπως «ψαράς» όπως «Παλαμάς» |
Ιδιόκλιτα σε -ᾶς. Μοιάζουν πολύ με την 1η κλίση.
Κατηγορία:Μηνᾶς 15 λέξεις.
| |||||||||||||||||||
|
Ανήκουν στα ιδιόκλιτα και είναι αρσενικά, συχνά της ελληνιστικής κοινής.
αλλά και προσηγορικά: Δεν μαρτυρείται πληθυντικός, παρά μόνον πολύ αργότερα. Θα τα συναντήσουμε στα μεσαιωνικά ελληνικά και στα νέα ελληνικά (ουσιαστικά και επώνυμα) |
Δείτε πώς τα σχολιάζει ο γραμματικός του 2ου αιώνα, Αίλιος Ηρωδιανός
- ※ 2ος-3ος αιώνας Αἴλιος Ἡρωδιανός, Περὶ καθολικῆς προσῳδίας, Βιβλίο Β περὶ τῶν ληγόντων εἰς ΑΣ ὑπὲρ μίαν συλλαβήν. (3, 1, 51, 3‑15) σελ.51@books.google Herodiani Technici reliquiae, Τόμος 1, B. G. Teubneri, 1867
- «Ἔτι δὲ περιϲπῶνται ταῦτα μόνωϲ κύρια ἢ ὑποκοριϲτικά, Ἑρμᾶϲ Ἀργᾶϲ, Αἰγᾶϲ ποταμὸς φερόμενος ἀπὸ τοῦ περὶ τὸ Πύθιον ὄρους, ἀφ' οὗ καὶ τὸ πεδίον Αἰγαῖον, Καρρᾶς ποταμὸς Συρίας, Βορρᾶς, Γονατᾶς ὁ Γούνιος ἐθνικόν, Κομητᾶς, Φιλητᾶς, Μηνᾶς, Ζηνᾶς, Μητρᾶς, ὀστρακᾶς, πινακᾶς, λαχανᾶς, ἢ ἐπὶ σκώμματος τασσόμενα φαγᾶς καταφαγᾶς δακνᾶς ἢ τὰ ἀπὸ συμβεβηκότος οἷον τρεσᾶς. ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ Ἰωνικῶς παραλόγως διὰ τοῦ δ κεκλιμένα, ὧν τὸ α μακρόν, Βοιβᾶς, Βιττᾶς, Κυρᾶς· εἰσὶ δὲ ὀνόματα κύρια. οὐδέποτε δὲ ὀξύνεται, χωρὶς εἰ μὴ ὦσιν ἀπὸ παθητικοῦ παρακειμένου σύνθετα διὰ μόνου τοῦ τ κλινόμενα οἷον χαλκοκράς καὶ γαλακτοκράς καὶ νεοκράς.»
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'Φιλῆς'}} |
Ανήκουν στα ιδιόκλιτα και μοιάζουν πολύ με την 1η κλίση.
- ὁ Φιλῆς (< Φιλήμων), τοῦ Φιλῆ, τῷ Φιλῇ, τὸν Φιλῆν, ὦ Φιλῆ (ιδιόκλιτα. Και μεσαιωνικό επώνυμο με πληθυντικό)
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'Διονῦς'}} |
Ανήκουν στα ιδιόκλιτα. Είναι περικοπές ανδρικών ονομάτων.
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'Ἰησοῦς'}} |
Ξενικά ανδρικά ονόματα περισπώμενα σε -ούς. Ανήκουν στα ιδιόκλιτα.
- ὁ Ἰησοῦς, τοῦ ᾽Ιησοῦ, τῷ ᾽Ιησοῦ, τὸν ᾽Ιησοῦν, ὦ ᾽Ιησοῦ (εβραϊκό όνομα, ιδιόκλιτο, ελληνιστικό. Ενικός)
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'Νεκῶς'}} |
Ανήκουν στα ιδιόκλιτα και μοιάζουν πολύ με την 2η αττική κλίση.
- ὁ Νεκῶς, τοῦ Νεκῶ, τῷ Νεκῷ, τὸν Νεκῶν, ὦ Νεκῶ (αιγυπτιακό όνομα, ιδιόκλιτα. Στον Ηρόδοτο. Ενικός)
για τους συντάκτες: {{grc-κλίση-'κούπα'}} |
ελληνιστική κοινή δε μαρτυρείται δυϊκός αριθμός | ||||||||
↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | ἡ | κοῦπᾰ | αἱ | κοῦπες | ||||
γενική | τῆς | κούπᾱς | τῶν | κουπῶν | ||||
δοτική | τῇ | κούπᾳ | ταῖς | κούπαις | ||||
αιτιατική | τὴν | κοῦπᾰν | τὰς | κούπᾱς | ||||
κλητική ὦ! | κοῦπα | κοῦπες | ||||||
Νέα ελληνιστική & μεσαιωνική κλίση με εξαιρέσεις στην 1η κλίση: * κατάληξη με βραχύ ᾰ αντί του αναμενόμενου μακρού ᾱ. * η γενική δεν είναι η αναμενόμενη -ης (προηγείται σύμφωνο που δεν είναι ρο) * ο πληθυντικός δεν λήγει σε -αι αλλά -ες. |
Δείτε το Παράρτημα/1η κλίση: εξαίρεση της 1ης κλίσης
Άκλιτα
[επεξεργασία]Άκλιτα: Έχουν τον ίδιο τύπο σε όλες τις πτώσεις.
- τὸ χρεών (η ανάγκη), τοῦ χρεών, τῷ χρεών
- τα περισσότερα απόλυτα αριθμητικά, όπως τὸ δέκα, τοῦ δέκα, ...
- έναρθρα απαρέμφατα, όπως «τὸ λέγειν», τοῦ λέγειν, ... και άλλες εκφράσεις με το ουδέτερο άρθρο τό όπως «τὸ μηδὲν ἄγαν», τοῦ μηδὲν ἄγαν, ...
Τα περισσότερα είναι ξενικά κύρια ονόματα ή άλλα ουσιαστικά ξένης προέλευσης, όπως
- ὁ Αδάμ, ὁ Δαβίδ, ὁ Ἰακώβ, ὁ Ἰώβ (εβραϊκά ονόματα)
- τὸ Πάσχα (εβραϊκό)
- τὸ ἄλφα, τὸ βῆτα, τὸ γάμμα, τὸ δίγαμμα. τὸ δέλτα 'και όλα τα ονόματα των γραμμάτων (λέξεις φοινικικές)
Ελλειπτικά
[επεξεργασία]ελλειπτικά: λείπουν ή δεν ήταν εύχρηστες είτε κάποιες πτώσεις, είτε ολόκληρος αριθμός.
Ελλειπτικά κατ' αριθμό
[επεξεργασία]Ο δυϊκός αριθμός πέφτει σταδιακά σε αχρηστία από τον 5ο(Χρειάζεται τεκμηρίωση…) αιώνα πκε και μετά. Στους κλιτικούς πίνακες αναφέρονται οι τύποι του ενδεικτικά.
Μόνο σε δυϊκό & πληθυντικό
- δυϊκός: τὼ ὄσσε (τα δυο μάτια), τοῖν ὄσσοιν, πληθυντικός: γενική ὄσσων, δοτική: τοῖς ὄσσοις (-οισι)
Πάντα στον ενικό, δεν έχουν πληθυντικό. Λατινικός όρος singularia tantum (ενικός: singulare tantum) δηλαδή, «στον ενικό πάντα»
- όπως ὁ Πειραιεύς, τὸ ἔαρ, ονόματα μετάλλων όπως ὁ χρυσός, φαινόμενα όπως ὁ ἀήρ, ὁ αἰθήρ, τὸ κνέφας, μερικές αφηρημένες έννοιες όπως τὸ γῆρας
- και δείτε την Κατηγορία:Ουσιαστικά χωρίς πληθυντικό (αρχαία ελληνικά)
- για τους συντάκτες: Στα πρότυπα κλίσεων προσθέτουμε παράμετρο
|α=εν
Τα κύρια ονόματα έχουν μόνο ενικό όταν αποκλείεται να υποτεθούν δύο ή περισσότερα άτομα ή τόποι με το ίδιο όνομα. Στα λεξικά αναφέρονται οι τύποι του πληθυντικού όταν μαρτυρούνται.
- όπως ὁ Ζεύς, ὁ Μιλτιάδης, η πόλη Ἀλεξάνδρεια, έχουν και τύπους πληθυνικού
Πάντα στον πληθυντικό, δεν έχουν ενικό. Λατινικός όρος pluralia tantum (ενικός: plurale tantum) δηλαδή, «στον πληθυντικό πάντα»
- όπως οἱ Δελφοί, αἱ Ἀθῆναι, και δείτε την Κατηγορία:Ουσιαστικά χωρίς ενικό (αρχαία ελληνικά)
- για τους συντάκτες: Στα πρότυπα κλίσεων προσθέτουμε παράμετρο
|α=πλ
Με ειδική σημασία είτε στον ενικό, είτε στον πληθυντικό. Υπάρχει όμως και ονοματικός τύπος για τον άλλο αριθμό.
- Στον ενικό, ονομασίες ναών, κτριίων με συγκεκριμένη λειτουργία, όπως τὸ ᾨδεῖον
- και δείτε την Κατηγορία:Ουσιαστικά στον πληθυντικό (αρχαία ελληνικά)
- Στον πληθυντικό, οι ονομασίες γιορτών, όπως τὰ Ὀλύμπια (επίθετο Ὀλύμπιος), τίτλοι έργων, όπως τὰ Στοιχεῖα του Ευκλείδη (τὸ στοιχεῖον)
- και δείτε την Κατηγορία:Ουσιαστικά στον πληθυντικό (αρχαία ελληνικά)
- για τους συντάκτες: Στα πρότυπα κλίσεων προσθέτουμε παράμετρο
|α2=εν
ή|α2=πλ
Ελλειπτικά κατά πτώση
[επεξεργασία]Κατηγορία:Ελλειπτικά ουσιαστικά (αρχαία ελληνικά)
- τὸ ἕλωρ (επικός τύπος )
Επίσης, σχολιάζονται στο #Ευρετήριο:
- τὸ ὄφελος, τὸ ὄναρ, τὸ ὕπαρ
- τὸ δέμας, τὸ κνέφας, τὸ σέβας
- μάλης, ἡ *λίψ
- νέωτα, μέλε, τᾶν
Δείτε την Κατηγορία:Αμάρτυροι τύποι (αρχαία ελληνικά) για ονομαστικές πτώσεις που δεν μαρτυρούνται.
Πηγές
[επεξεργασία]- Ανώμαλα ουσιαστικά, #Οικονόμου
- Irregular declension, #Smyth §281-285
- #Τζάρτζανος §104