καθίστημι

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

καθίστημι < κατά και ἵστημι

Ουσιαστικό

καθίστημι (μέση και παθητική φωνή: καθίσταμαι)

1. (μεταβατικό, δηλ. στον ενεστ., παρατ., μέλλοντα και αόρ. ενεργ. φωνής και μερικές φορές στον ενεστ. μέσης φωνής) σημαίνει τα εξής:

   • δίνω σε κάποιον θέση, τον κάνω αρμόδιο, τον διορίζω,

   κατέστησε τύραννον εἶναι παῖδα τὸν ἑωυτοῦ

   • εγκαθιστώ

   ὁμήρους τε τῶν παραμεινάντων Ἀθηναίων καὶ μὴ αὐτίκα φυγόντων παῖδας λαβὼν καὶ καταστήσας ἐς Νάξον (πήρε ομήρους τους γιους των Αθηναιων που είχαν παραμείνει και δεν είχαν εγκαταλείψει την πόλη αμέσως, και τους εγκατέστησε στη Νάξο)

   • στήνω στο μέσο, κάνω κάτι να σταθεί, τοποθετώ, αφήνω κάτω ή κάπου,

   κρητῆρα καθίστα (άσε κάτω το δοχείο)

   νῆα κατάστησον (φέρτε το πλοίο στη στεριά)

   • φέρνω κάποιον ή κάτι σε κάποια θέση, κατάσταση (πενία, απορία κ.λπ.), τον καθιστώ κάτι, π.χ. έτοιμο, τον προετοιμάζω

   Κροῖσε, τίς σε ἀνθρώπων ἀνέγνωσε ἐπὶ γῆν τὴν ἐμὴν στρατευσάμενον πολέμιον ἀντὶ φίλου ἐμοὶ καταστῆναι; (Κροίσε, ποιός άνδρας σε έπεισε να εκστρατεύσεις εναντίον της γης μου και εχθρό να με κάνεις αντί για φίλο;)

   φονέα με φησὶ καθεστάναι

   • άγω ενώπιον
   • κάνω κάτι όπως πρέπει, το αποκαθιστώ, το τακτοποιώ
   • εισάγω, ορίζω νόμους, νομοθετώ
   • ιδρύω

2. (αμετάβατο, δηλ. αορ. β΄, παρακειμ. υπερσ. ενεργ. φωνής και στους χρόνους της μέσης φωνής εκτός από τον αορ. α΄ καθώς και της παθ. φωνής)

   • καθίσταμαι, εγκαθίσταμαι, διορίζομαι

   στρατηλάτης νέος καταστάς

   • φτάνω κάπου, έρχομαι, παρουσιάζομαι

   καταστὰς ἐπὶ τὸ πλῆθος ἔλεγε...

   • γίνομαι

   ἔμφρων καθίσταται

   • υπάρχω, ισχύω

   οἱ καθεστῶτες νόμοι

   • αντιτίθεμαι επικρατώ

   οἳ τότε Τιτήνεσσι κατέσταθεν (όρθωσαν το ανάστημά τους στους Τιτάνες)

   • ηρεμώ, ησυχάζω, κοπάζω

   ὅταν ἡ λίμνη καταστῇ

   ὁ θόρυβος κατέστη

   • κοστίζει, στοιχίζει

   ...οὐκ ἠθέλησα πράξασθαι πλέον ἢ ὅσου ἐμοὶ κατέστησαν (και αρνήθηκα να χρεώσω παραπάνω από όσο μου είχαν στοιχίσει)

Εκφράσεις

• ἡ καθεστηκυῖα ἡλικία: η μέση ηλικία ( οἱ καθεστηκότες = οι μεσήλικες)
• ἕως τὰ πράγματα κατασταίη : όταν ηρεμήσουν τα πράγματα
• τίς ἂν καθεστηκὼς φήσαιε : ποιος λογικός άνθρωπος θα <το> έλεγε <αυτό>
• τὰ καθεστῶτα: το τωρινό καθεστώς στη ζωή, όπως έχουν τώρα τα πράγματα

Συγγενικές λέξεις

• καθεστώς
• κατάστασις
• κατάστημα
• καταστατέον
• καταστάτης
• καταστηματικός