οἷος

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

οἷος < ὅ(ς) + -ιος

Προφορά

ΔΦΑ : /hôi̯.os/

τυπογραφικός συλλαβισμός : οἷ‐ος

Αντωνυμία

οἷος, -ᾱ, -ον

• (αναφορική αντωνυμία) τέτοιος, τέτοιου είδους ή χαρακτήρα, τέτοιας ποιότητας, αυτού του είδους
  1. (επιφωνηματικά) εκφράζει έκπληξη ή θαυμασμό, τονίζεται με το δή
     1. (σε κύρια πρόταση)

        ※ 8ος αιώνας πκε ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 5 (ε. Ἀπόπλους Ὀδυσσέως παρὰ Καλυψοῦς.), στίχ. 183

        «Ἦ δὴ ἀλιτρός γ᾽ ἐσσὶ καὶ οὐκ ἀποφώλια εἰδώς,
        οἷον δὴ τὸν μῦθον ἐπεφράσθης ἀγορεῦσαι.

        «Ω, παραείσαι πονηρός κι όχι μονάχα ξύπνιος,
        που τόλμησες να ξεστομίσεις τέτοιο λόγο.

        Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

     2. (σε πλάγια πρόταση, όταν δεν μπορεί να εννοηθεί κάτι από τα συμφραζόμενα)

        ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 3, 1:15

        ἐπεὶ δὲ συνῆλθον, ἔλεξεν· Ἐγώ, ὦ ἄνδρες λοχαγοί, οὔτε καθεύδειν δύναμαι, ὥσπερ οἶμαι οὐδ᾽ ὑμεῖς, οὔτε κατακεῖσθαι ἔτι, ὁρῶν ἐν οἵοις ἐσμέν.

        Όταν μαζεύτηκαν, τους είπε: «Εγώ, λοχαγοί, ούτε να κοιμηθώ μπορώ, όπως νομίζω συμβαίνει και με σας, ούτε να είμαι άλλο ξαπλωμένος, βλέποντας σε ποιά κατάσταση βρισκόμαστε.

        Μετάφραση (1981): Γεώργιος Δ. Ζευγώλης. Αθήνα:ΟΕΔΒ @greek‑language.gr

  2. εμπεριέχει σύγκριση ή συμπέρασμα
     1. (στον Όμηρο)

        ※ 8ος αιώνας πκε ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 22 (Χ. Ἕκτορος ἀναίρεσις.), στίχ. 317

        οἷος δ᾽ ἀστὴρ εἶσι μετ᾽ ἀστράσι νυκτὸς ἀμολγῷ

        και όπως μες στ᾽ άστρα προχωρεί λαμπρός ο αποσπερίτης,

        Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

     2. (έλκει την πτώση που προηγείται) αντί οἷον Ἀθηναῖοι

        ※  5ος πκε αιώνας ⌘ Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, 7, 21.3

        καὶ πρὸς ἄνδρας τολμηρούς, οἵους καὶ Ἀθηναίους, τοὺς ἀντιτολμῶντας χαλεπωτάτους ἂν [αὐτοῖς] φαίνεσθαι

        Σε ανθρώπους τολμηρούς όπως οι Αθηναίοι, έπρεπε να δείξει κανείς επίσης τόλμη ώστε να φανεί πολύ επικίνδυνος εχθρός.

        Μετάφραση (1965-1968): Άγγελος Σ. Βλάχος, Αθήνα:Γαλαξίας @greek‑language.gr

  3. (με απαρέμφατο) δηλώνει αρμοδιότητα ή ικανότητα να κάνει κάποιος κάτι
     1. (στον Όμηρο)

        ※ 8ος αιώνας πκε ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 2 (β. Ἰθακησίων ἐκκλησία καὶ Τηλεμάχου ἀποδημία.), στίχ. 272

        «Τηλέμαχ᾽, οὐδ᾽ ὄπιθεν κακὸς ἔσσεαι οὐδ᾽ ἀνοήμων,
        εἰ δή τοι σοῦ πατρὸς ἐνέστακται μένος ἠΰ,
        οἷος κεῖνος ἔην τελέσαι ἔργον τε ἔπος τε.

        «Τηλέμαχε, δεν θα φανείς μετά απ᾽ αυτό κακός κι αστόχαστος,
        φτάνει να ᾽χει σταλάξει μέσα σου το αντρίκειο θάρρος του πατέρα σου,
        όπως εκείνος ήξερε έργα και λόγια να τελειώνει.

        Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

Άλλες μορφές

• οἵᾱ
• οἵη (ιωνικός τύπος)
• οἷον

Πηγές

• οἷος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• οἷος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.