χειμέριος

Νέα ελληνικά (el)

Ετυμολογία

χειμέριος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική χειμέριος < αρχαία ελληνική χειμών < αρχαία ελληνική χεῖμα (κρύο, παγωνιά, χειμώνας)

Επίθετο

χειμέριος, -ία, -ιο

1. ο χειμερινός στα αρχαία ελληνικά, σήμερα όμως το επίθετο συνηθίζεται σε λίγες τυποποιημένες εκφράσεις

     Ορισμένα φίδια πέφτουν σε χειμερία νάρκη.

2. → δείτε  το Χειμέριον, η ονομασία ακρωτηρίου της Θεσπρωτίας, το μετέπειτα "Χαρχάλι", κοντά στη σημερινή Πάργα, και Χειμέριος, ο γειτονικός κόλπος

Πολυλεκτικοί όροι

• χειμέριο κύμα
• χειμερία νάρκη

Συγγενικά

• → δείτε τη λέξη χειμώνας

Μεταφράσεις

για τη χειμερία νάρκη

    χειμέριος

αγγλικά : hibernation (en) γαλλικά : hibernation (fr)

Πηγές

• χειμέριος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
• χειμέριος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.  (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
• Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.  (Αʹ έκδοση: 1998)

---

Αρχαία ελληνικά (grc)

γένη →	αρσενικό & θηλυκό		θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ/ἡ	χειμέριος	ἡ	χειμερίᾱ	τὸ	χειμέριον
γενική	τοῦ/τῆς	χειμερίου	τῆς	χειμερίᾱς	τοῦ	χειμερίου
δοτική	τῷ/τῇ	χειμερίῳ	τῇ	χειμερίᾳ	τῷ	χειμερίῳ
αιτιατική	τὸν/τὴν	χειμέριον	τὴν	χειμερίᾱν	τὸ	χειμέριον
κλητική ὦ!		χειμέριε		χειμερίᾱ		χειμέριον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ/αἱ	χειμέριοι	αἱ	χειμέριαι	τὰ	χειμέριᾰ
γενική	τῶν	χειμερίων	τῶν	χειμερίων	τῶν	χειμερίων
δοτική	τοῖς/ταῖς	χειμερίοις	ταῖς	χειμερίαις	τοῖς	χειμερίοις
αιτιατική	τοὺς/τὰς	χειμερίους	τὰς	χειμερίᾱς	τὰ	χειμέριᾰ
κλητική ὦ!		χειμέριοι		χειμέριαι		χειμέριᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	χειμερίω	τὼ	χειμερίᾱ	τὼ	χειμερίω
γεν-δοτ	τοῖν	χειμερίοιν	τοῖν	χειμερίαιν	τοῖν	χειμερίοιν
Ο τύπος του θηλυκού σε -ος, περισσότερο συνηθισμένος.
2η&1η κλίση, Κατηγορία 'βέβαιος' όπως «βέβαιος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

χειμέριος < χεῖμα

Επίθετο

χειμέριος, -ος/-α, -ον, υπερθετικός :χειμεριώτατος

1. χειμερινός, χειμωνιάτικος

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 5 (ε. Ἀπόπλους Ὀδυσσέως παρὰ Καλυψοῦς.), στίχ. 485 (482-485)

   ἄφαρ δ᾽ εὐνὴν ἐπαμήσατο χερσὶ φίλῃσιν | εὐρεῖαν· φύλλων γὰρ ἔην χύσις ἤλιθα πολλή, | ὅσσον τ᾽ ἠὲ δύω ἠὲ τρεῖς ἄνδρας ἔρυσθαι | ὥρῃ χειμερίῃ, εἰ καὶ μάλα περ χαλεπαίνοι.

   και με τα χέρια του φτιάχνει το στρώμα του παχύ | κι ευρύχωρο, από τα φύλλα τα πολλά που ήταν χυμένα γύρω, | τόσο και τέτοιο, που θα μπορούσε δυο και τρεις ανθρώπους να τους προφυλάξει, | ακόμη και σε χειμωνιάτικη ώρα, όταν βαραίνει ο καιρός πολύ.

   Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr

   ※  7ος πκε αιώνας ⌘ Ἡσίοδος, (αποδίδεται) Ἀσπὶς Ἡρακλέους^w, 478 (477-478)

   τοῦ δὲ τάφον καὶ σῆμ᾽ ἀιδὲς ποίησεν Ἄναυρος | ὄμβρῳ χειμερίῳ πλήθων·

   τον τάφο του Κύκνου και τον τύμβο αφάνισε ο Άναυρος, |φουσκωμένος με τις χειμωνιάτικες βροχές.

   Μετάφραση (2001): Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

2. θυελλώδης, τρικυμιώδης

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας Δημόκριτος, Απόσπασμα, 14_3, p. 218, 14 Manit. @scaife.perseus

   ἄνεμοι χειμέριοι ὡς τὰ πολλὰ καὶ ψύχη ἤδη καὶ πάχνη ἐπιπνεῖν φιλεῖ· φυλλορροεῖν ἄρχεται τὰ δένδρα μάλιστα.

   ※  4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοτέλης, Προβλήματα (αμφίβολο)^w Ὅσα περὶ τοὺς ἀνέμους, 26.31 @scaife.perseus

   ὁ δὲ βορέας χειμέριος ἄνεμος.

3. (μεταφορικά, για λύπη) υπερβολικά μεγάλος

Πηγές

• χειμέριος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• χειμέριος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.