ἀρχίδιον

Αρχαία ελληνικά (grc)

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	τὸ	ἀρχίδιον	τὰ	ἀρχίδιᾰ
γενική	τοῦ	ἀρχιδίου	τῶν	ἀρχιδίων
δοτική	τῷ	ἀρχιδίῳ	τοῖς	ἀρχιδίοις
αιτιατική	τὸ	ἀρχίδιον	τὰ	ἀρχίδιᾰ
κλητική ὦ!		ἀρχίδιον		ἀρχίδιᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		ἀρχιδίω
γεν-δοτ	τοῖν		ἀρχιδίοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'πρόσωπον' όπως «πρόσωπον» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

ἀρχίδιον < ἀρχ(ή) + υποκοριστικό επίθημα -ίδιον

Ουσιαστικό

ἀρχίδιον, -ου ουδέτερο

1. (υποκοριστικό) ασήμαντη αρχή εξουσίας, ανάξιο υπούργημα, μια διοικητική θέση που δεν λογαριάζει κανείς

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Ὄρνιθες, στίχ. 1111 (1111-1112) , δεύτερη παράβαση (ο Χορός απευθύνεται στους κριτές για το βραβείο). Κείμενο & Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr

   κἂν λαχόντες ἀρχίδιον εἶθ᾽ ἁρπάσαι βούλησθέ τι,
   ὀξὺν ἱερακίσκον εἰς τὰς χεῖρας ὑμῖν δώσομεν.

   κι αν σας λάχει μια θεσούλα και ποθήσετε αρπαγή,
   μες στα χέρια γερακάκι θα σας βάλουμε γοργό.

   ※  Viral Κουτσούμπας στη Βουλή για τον ΟΠΕΚΕΠΕ: «Πας τις λαχών αρχίδιον, είτα βούλεται αρπάσαι τι…» @in.gr 2025.07.04.
   Δηλαδή στα νεοελληνικά: ‘Μόλις κάποιος πάρει την παραμικρή εξουσία, αμέσως μετά αυτό που επιδιώκει είναι να αρπάξει, να βουτήξει κάτι’.

2. αξιωματούχος κατώτερης βαθμίδας

   ※  4ος πκε αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Περὶ τοῦ στεφάνου (Ὑπὲρ Κτησιφῶντος), 261

   ἐπειδὴ δ᾽ εἰς τοὺς δημότας ἐνεγράφης ὁπωσδήποτε, (ἐῶ γὰρ τοῦτο,) ἐπειδή γ᾽ ἐνεγράφης, εὐθέως τὸ κάλλιστον ἐξελέξω τῶν ἔργων, γραμματεύειν καὶ ὑπηρετεῖν τοῖς ἀρχιδίοις.

   • Και όταν έπειτα έγινε η εγγραφή σου στους δημότες, όπως τέλος πάντων έγινε -αυτό το αφήνω κατά μέρος-, όταν λοιπόν έγινε η εγγραφή, έσπευσες την ίδια στιγμή να διαλέξεις για τον εαυτό σου την πιο τιμητική απασχόληση, να υπηρετείς ως γραμματέας και κλητήρας ανθυποαξιωματούχων.

     Μετάφραση: Θ. Κ. Στεφανόπουλος @greek-language.gr Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

   • Όταν γράφτηκες στα μητρώα των δημοτών με κάθε δυνατό τρόπο (το αφήνω όμως αυτό), όταν λοιπόν γράφτηκες, διάλεξες το καλύτερο επάγγελμα, έγινες γραφιάς και κλητήρας, ένας κατώτερος δημόσιος υπάλληλος.^{(ΣτΕ: σε κατώτερους δημόσιους υπαλλήλους)}

     Μετάφραση (2012): Α.Ι. Γιαγκόπουλος, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr

Εκφράσεις

• ἐξ ἀρχιδίου

Παράγωγα

• ἐξαρχίδιον (επίρρημα)

Συγγενικά

• ἀρχή
• → και δείτε τη λέξη ἄρχω

Δείτε επίσης

• Δε συνδέεται ετυμολογικά με το νεοελληνικό αρχίδι < ὀρχίδιον < ὄρχις

Πηγές

• ἀρχίδιον - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ἀρχίδιον - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.