ἐγκέφαλος

Αρχαία ελληνικά (grc)

→ γένη	αρσενικό & θηλυκό		ουδέτερο
↓ πτώσεις	ενικός
ονομαστική	ὁ/ἡ	ἐγκέφαλος	τὸ	ἐγκέφαλον
γενική	τοῦ/τῆς	ἐγκεφάλου	τοῦ	ἐγκεφάλου
δοτική	τῷ/τῇ	ἐγκεφάλῳ	τῷ	ἐγκεφάλῳ
αιτιατική	τὸν/τὴν	ἐγκέφαλον	τὸ	ἐγκέφαλον
κλητική ὦ!		ἐγκέφαλε		ἐγκέφαλον
↓ πτώσεις	πληθυντικός
ονομαστική	οἱ/αἱ	ἐγκέφαλοι	τὰ	ἐγκέφαλᾰ
γενική	τῶν	ἐγκεφάλων	τῶν	ἐγκεφάλων
δοτική	τοῖς/ταῖς	ἐγκεφάλοις	τοῖς	ἐγκεφάλοις
αιτιατική	τοὺς/τὰς	ἐγκεφάλους	τὰ	ἐγκέφαλᾰ
κλητική ὦ!		ἐγκέφαλοι		ἐγκέφαλᾰ
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ	ἐγκεφάλω	τὼ	ἐγκεφάλω
γεν-δοτ	τοῖν	ἐγκεφάλοιν	τοῖν	ἐγκεφάλοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'δύσκολος' όπως «δύσκολος» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

Ετυμολογία

ἐγκέφαλος < (ἐν-) ἐγ- + κεφαλ(ή) + -ος < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *ǵʰebʰ-l-

Επίθετο

ἐγκέφαλος, -ος, -ον

• που βρίσκεται μέσα στο κεφάλι

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	ἐγκέφαλος	οἱ	ἐγκέφαλοι
γενική	τοῦ	ἐγκεφάλου	τῶν	ἐγκεφάλων
δοτική	τῷ	ἐγκεφάλῳ	τοῖς	ἐγκεφάλοις
αιτιατική	τὸν	ἐγκέφαλον	τοὺς	ἐγκεφάλους
κλητική ὦ!		ἐγκέφαλε		ἐγκέφαλοι
	δυϊκός
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		ἐγκεφάλω
γεν-δοτ	τοῖν		ἐγκεφάλοιν
2η κλίση, Κατηγορία 'θρίαμβος' όπως «θρίαμβος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ουσιαστικό

ἐγκέφαλος, -ου αρσενικό

1. (ανατομία) ο εγκέφαλος, το μυαλό (ως ουσία)

   ※  8ος πκε αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, στη Βικιθήκη

   • 16 (Π. Πατρόκλεια.), στίχ. 347 (345-347)

     Ἰδομενεὺς δ᾽ Ἐρύμαντα κατὰ στόμα νηλέϊ χαλκῷ | νύξε· τὸ δ᾽ ἀντικρὺ δόρυ χάλκεον ἐξεπέρησε | νέρθεν ὑπ᾽ ἐγκεφάλοιο, κέασσε δ᾽ ἄρ᾽ ὀστέα λευκά·

     Στο στόμα τον Ερύμαντα βαρεί με το κοντάρι | ο Ιδομενεύς, κι επέρασεν η λόγχη ως αποκάτω | του εγκεφάλου κι έσπασε τα άσπρα κόκαλά του·

     Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

   • 8 (Θ. Θεῶν ἀγορά. Κόλος μάχη.), στίχ. 85

     ἀλγήσας δ᾽ ἀνέπαλτο, βέλος δ᾽ εἰς ἐγκέφαλον δῦ,

     και η λόγχη στον εγκέφαλον εμπήχθη και απ΄ τον πόνον οπίσ᾽ ορθός σηκώθηκε.

     Έμμετρη μετάφραση (1922): Ιάκωβος Πολυλάς, @greek‑language.gr

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Νεφέλαι, στίχ. 1276

   [ΣΤΡ.] τὸν ἐγκέφαλον ὥσπερ σεσεῖσθαί μοι δοκεῖς.

   [ΣΤΡ.] Σάλεψε το μυαλό σου, εγώ νομίζω.

   Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr

   ※  2ος κε αιώνας ⌘ Γαληνός, In Hippocratis Epidemiarum I, 1.2.75, p.179 @scaife.perseus

   τὸ δὲ παραλέγειν, ὅπερ ἐστὶ παρὰ τὰ κατὰ φύσιν λέγειν, τουτέστι παραφρονεῖν, βεβλαμμένον δηλοῖ τὸν ἐγκέφαλον.

2. ψίχα νεαρών φοινίκων

   ※  5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 2, 3.16

   ἐνταῦθα καὶ τὸν ἐγκέφαλον τοῦ φοίνικος πρῶτον ἔφαγον οἱ στρατιῶται, καὶ οἱ πολλοὶ ἐθαύμασαν τό τε εἶδος καὶ τὴν ἰδιότητα τῆς ἡδονῆς.

   Τότε για πρώτη φορά έφαγαν οι στρατιώτες και την ψίχα της χουρμαδιάς, που η μορφή και ιδιαίτερη νοστιμάδα της προξένησε σ᾽ όλους το θαυμασμό.

   Μετάφραση (1981): Γεώργιος Δ. Ζευγώλης. Αθήνα:ΟΕΔΒ @greek‑language.gr

Εκφράσεις

• Διὸς ἐγκέφαλος

Συγγενικά

• ἀνεγκέφαλος
• ἐγκεφαλαίωμα
• ἐγκεφάλιον
• ἐγκεφαλίς
• ἐγκεφαλίτης
• ἐγκεφαλίτις
• παρεγκεφαλίς
• → και δείτε τη λέξη κεφαλή

Απόγονοι

ἐγκέφαλος (αρχαία ελληνικά)

↷ κοπτικά: ⲁⲛⲅⲉⲫⲁⲗⲟⲥ (angephalos)

⇒ μεσαιωνικά ελληνικά: ἐγκέφαλος

⇘ νέα ελληνικά: εγκέφαλος

Πηγές

• ἐγκέφαλος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ἐγκέφαλος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.