-ανός

Νέα ελληνικά (el)

Προφορά

ΔΦΑ : /aˈnos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : -α‐νός

Δείτε επίσης

• Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -ανός στο Βικιλεξικό

Ετυμολογία 1

↓ πτώσεις	ενικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	-ανός	η	-ανή	το	-ανό
γενική	του	-ανού	της	-ανής	του	-ανού
αιτιατική	τον	-ανό	τη(ν)	-ανή	το	-ανό
κλητική		-ανέ		-ανή		-ανό
↓ πτώσεις	πληθυντικός
γένη →	αρσενικό		θηλυκό		ουδέτερο
ονομαστική	οι	-ανοί	οι	-ανές	τα	-ανά
γενική	των	-ανών	των	-ανών	των	-ανών
αιτιατική	τους	-ανούς	τις	-ανές	τα	-ανά
κλητική		-ανοί		-ανές		-ανά
Κατηγορία όπως «καλός» - Παράρτημα:Επίθετα & Μετοχές

-ανός < κληρονομημένο από τη μεσαιωνική ελληνική -ανός < αρχαία ελληνική -ανός, κατά τα επίθετα όπως στεγανός, -ή, -όν

• (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική -ανός < ελληνιστική κοινή -ᾶνος < λατινική -anus (με τονισμένο [ˈa])
• για τα παράγωγα από κύρια ονόματα δημιουργών < λόγιο δάνειο από τη γαλλική -en ή από την ιταλική -ano, ή τη λατινική -anus

Επίθημα

-ανός, -ανή, -ανό

• επίθημα επιθέτων
  1. από επιρρήματα ή ουσιαστικά που προσδιορίζουν χρόνο
  2. αύρι(ο) > αυριανός, αυριανή, αυριανό

     Δεκέμβρι(ος) > Δεκεμβριανός, Δεκεμβριανή, Δεκεμβριανό

     παράγωγο: το ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο στον πληθυντικό → δείτε το επίθημα -ανά (Δεκεμβριανά

     • άλλες μορφές: -ιανός, -ιανή, -ιανό
     • ≈ συνώνυμα: -ιάτικος

     από κύρια ονόματα, δηλώνοντας τον δημιουργό

     λατινική Gregorius > Γρηγόρι(ος): Gregorianus > γρηγοριανός, γρηγοριανή, γρηγοριανό

     λατινική Romanus > ελληνιστική κοινή Ῥωμᾶνος > Ρωμανός

Συγγενικά

• -ινός, -ή, -ό

Ετυμολογία 2

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ο	-ανός	οι	-ανοί
γενική	του	-ανού	των	-ανών
αιτιατική	τον	-ανό	τους	-ανούς
κλητική		-ανέ		-ανοί
Κατηγορία όπως «ναός» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	η	-ανή	οι	-ανές
γενική	της	-ανής	των	-ανών
αιτιατική	τη(ν)	-ανή	τις	-ανές
κλητική		-ανή		-ανές
Κατηγορία όπως «ψυχή» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	η	-ίδα	οι	-ίδες
γενική	της	-ίδας	των	-ίδων
αιτιατική	τη(ν)	-ίδα	τις	-ίδες
κλητική		-ίδα		-ίδες
Κατηγορία όπως «ελπίδα» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

-ανός < (ουσιαστικοποιημένο) < κληρονομημένο από τη μεσαιωνική ελληνική -ανός < λατινική -anus

ή (λόγιο δάνειο) νεολατινική -anus

Επίθημα

-ανός αρσενικό (θηλυκό -ανή ή -ανίδα)

• επίθημα εθνικών ή πατριδωνυμικών ονομάτων με βάση τοπωνύμια

  Βολιβί(α) > Βολιβιανός, Βολιβιανή

  Αμερικ(ή), νεολατινική Americanus > Αμερικανός, Αμερικανή και Αμερικ-ανίδα

  • άλλες μορφές: -άνος, -άνα (οικείο)
  • παραλλαγή -ιανός, -ή, -ό (όταν δεν υπάρχει γιώτα στο θέμα της πρωτότυπης λέξης)

-ανός αρσενικό (θηλυκό -ού άκλιτο)

• επίθημα σε επώνυμα (οικογενειακά ονόματα)

  Βαγιανός, Βαγιανού

Συγγενικά

• → δείτε το επίθημα -ινός, -ή

Ετυμολογία 3

-ανός < ουσιαστικοποιημένο αρσενικό του επιθέτου -ανός ή ουσιαστικοποιημένο θηλυκό του επιθέτου -ανή < όπως στην #Ετυμολογία 1

Επίθημα

-ανός αρσενικό (θηλυκό -ανή)

• επίθημα για την απόδοση δάνειων λέξεων

  ιταλική puritano > πουριτανός, πουριτανή

Μεταφράσεις

    -ανός

Πηγές

• -ανός - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας