Παράρτημα:Ρήματα (πολωνικά)
|
Αυτή η σελίδα είναι ακόμη υπό κατασκευή |
Τα ρήματα στην πολωνική γλώσσα κλίνονται κατά το γένος τον αριθμό και τον χρόνο. Έχουν τρεις βασικούς χρόνους
- Ενεστώτα
- Παρελθόντα
- Μελλοντικό
Αν και μοιάζουν αρκετά με τα ελληνικά έχουν τέσσερεις βασικές ιδιορρυθμίες σε σχέση με την νεοελληνική γραμματική:
- το "aspekt" (άποψη)
- το απαρέμφατο
- το σχηματισμό της παθητικής φωνής με το μόριο się
- τη διαφοροποίηση αρρενοπροσωπικής και μη αρρενοπροσωπικής μορφής
Aspekt[επεξεργασία]
Τα περισσότερα ρήματα της πολωνικής γλώσσας (όπως και στις περισσότερες σλάβικες γλώσσες) έχουν δύο γραμματικούς τύπους. Χωρίζονται σε ρήματα:
- ατελή, που δηλώνουν, κατά κανόνα, ότι η ενέργεια διαρκεί ή επαναλαμβάνεται
- τετελεσμένα
Χοντρικά μπορούμε να παρουσιάσουμε αυτή τη διαφορά με τους δύο ρηματικούς τύπους της ελληνικής γραμματικής:
- πλένω(έπλενα, θα πλένω) - πλύνω (έπλυνα, θα πλύνω)
- τρέχω (έτρεχα, θα τρέχω) - τρέξω (έτρεξα, θα τρέξω)
Τα τετελεσμένα ρήματα σχηματίζονται:
- είτε με τη μετατροπή του θέματος:
- είτε με την προσθήκη προθήματος (συνήθως κάποιας πρόθεσης) που μετατρέπει το ρήμα σε τετελεσμένο:
Απαρέμφατο[επεξεργασία]
Το απαρέμφατο είναι βασικό στοιχείο της πολωνικής γλώσσας. Χρησιμοποιείται για την καταχώρηση των ρημάτων στα λεξικά και για τον σχηματισμό περιφραστικών μορφών.
Χρόνοι[επεξεργασία]
Ενεστώτας[επεξεργασία]
Ο ενεστώτας εκφράζεται μόνο με τα ατελή ρήματα: czytam książkę - διαβάζω το (ένα) βιβλίο (τώρα το διαβάζω ή γενικά διαβάζω ένα βιβλίο)
Παρελθόντας[επεξεργασία]
Για τη δημιουργία του παρελθόντος χρόνου χρησιμοποιούνται οι καταλήξεις:
| γένος | α πρόσωπο | β' πρόσωπο | γ' προσωπο | α πρόσωπο | β' πρόσωπο | γ' προσωπο |
|---|---|---|---|---|---|---|
| αρσενικό | ~łem | ~łeś | ~ł | ~liśmy | ~liście | ~li |
| θηλυκό | ~łam | ~łaś | ~ła | ~łyśmy | ~łyście | ~ły |
| ουδέτερο | ~ło | ~ło | ~ło |
Παρελθόντα χρόνο δημιουργούν και τα ατελή και τα τετελεσμένα ρήματα.
Ο παρελθόντας χρόνος των ατελών ρημάτων αποδίδεται στα ελληνικά κυρίως με τον παρατατικό. Σε μερικές περιπτώσεις αποδίδεται με τον παρακείμενο.
Ο παρελθόντας χρόνος των τετελεσμένων ρημάτων αποδίδεται με τον αόριστο.
Στον παρελθόντα χρόνο είναι δυνατή η μεταφορά της κατάληξης σε οποιονδήποτε άλλον όρο της πρότασης (κυρίως με σκοπό τον τονισμό του άλλου όρου) και αντίστοιχη μετατροπή του ρήματος σε τρίτο πρόσωπο:
- (My) Gotowaliśmy wodę na herbatę. ((Εμείς) Βράσαμε νερό για τσάι)
- Myśmy gotowali wodę na herbatę. (Εμείς -όχι άλλοι- βράσαμε νερό για τσάι)
Μελλοντικός[επεξεργασία]
Δεν υπάρχει αντιστοιχία του ελληνικού μορίου "θα" για τον σχηματισμό των μελλοντικών χρόνων.
Στα τετελεσμένα ρήματα η απλή μορφή σημαίνει και μελλοντικό χρόνο. Αποδίδεται στα ελληνικά κυρίως με τον στιγμιαίο μέλλοντα.
- Jerzy dziś przeczyta książkę. (Ο Γιέζι θα διαβάσει σήμερα το (ή ένα) βιβλίο)
Στα ατελή ρήματα ο μελλοντικός χρόνος σχηματίζεται με τον μελλοντικό χρόνο του βοηθητικού ρήματος "być" (είμαι) και τον αντίστοιχο τύπο του παρελθόντα χρόνου ή το απαρέμφατο του ρήματος. Αποδίδεται στα ελληνικά κυρίως με τον μέλλοντα διαρκείας:
- Jerzy, przez cały dzień, będzie czytał książkę. (Ο Γιέζι θα διαβάζει όλη μέρα το (ή ένα) βιβλίο)
- Jerzy, przez cały dzień, będzie czytać książkę. (Ο Γιέζι θα διαβάζει όλη μέρα το (ή ένα) βιβλίο)
Το μόριο się[επεξεργασία]
Το μόριο się μετατρέπει το ρήμα σε παθητικό. Μπορεί να τοποθετηθεί είτε πριν είτε μετά το ρήμα. Μπορεί να αντικατασταθεί με το siebie. Μπορεί επίσης να μετατρέψει το ρήμα σε απρόσωπο: mówi się - λένε ή λέγεται.