ἄχρι

Αρχαία ελληνικά (grc)

Ετυμολογία

ἄχρῐ < πιθανώς μηδενισμένη βαθμίδα του μέχρῐ(ς) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *me-ǵʰ(s)ri (τοπική: κοντά, μέχρι) < *me (με) + *ǵʰes- (χέρι), κατ᾿ άλλους συνεσταλμένη βαθμίδα από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *me- (όπως στο μέσον) που χρησιμοποιείτο ως βάση για επιρρήματα και προθέσεις (ἄχρῐ(ς) < ΠΙΕ *rn-ğhri- (s)) ή κατ᾿ άλλην άποψη συμφυρμός του μέχρι και κάποιου αγνώστου συνωνύμου επιρρήματος, συγγενή: αλβανικό ndjerë (μέχρι, κόντα), παλαιό αρμενικό մերձ (μερτζ) (κοντά) και πιθανώς ἄκρος, ἀκή

ΑΠΟΓΟΝΟΙ: ⇘ νέα ελληνικά: άχρι

Σημειώσεις

1. Η λέξη αρχικώς είχε χρήση ως επίρρημα, μετά ως πρόθεση και υστερογενώς ως συνδέσμου
2. Οι τραγικοί ποιητές ουδαμού χρησιμοποιούν αυτήν τη λέξη μηδέ τις μορφές της

Επίρρημα

ἄχρῐ και επικός τύπος : ἄχρῐς (ευφωνικός, πριν από φωνήεν)

1. (Στον Όμηρο) μέχρι τέλους, ολοκληρωτικά, ολοσχερώς, παντελώς

   ※  8ος αιώνας  ⌘ Ὅμηρος, Ἰλιάς, 4 (Δ. Ὁρκίων σύγχυσις. Ἀγαμέμνονος ἐπιπώλησις.), στίχ. 522

   ἀμφοτέρω δὲ τένοντε καὶ ὀστέα λᾷας ἀναιδὴς
   ἄχρις ἀπηλοίησεν· ὁ δ’ ὕπτιος ἐν κονίῃσι
   κάππεσεν ἄμφω χεῖρε φίλοις ἑτάροισι πετάσσας,
   θυμὸν ἀποπνείων

   → δείτε λατινικά ū̆sque

2. (χρονικό, μεθομηρικά, πριν από πρόθεση) ώσπου
3. (τοπικό, μεθομηρικά, πριν από πρόθεση) μέχρι, ως

   ※  5ος/4ος↑ αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις, 5, 153

   πλῆθος τῆς καταβάσεως τῆς ὁδοῦ ἀπὸ τῆς ἐν Βαβυλῶνι μάχης ἄχρι εἰς Κοτύωρα σταθμοὶ ἑκατὸν εἴκοσι δύο, παρασάγγαι ἑξακόσιοι καὶ εἴκοσι, στάδιοι μύριοι καὶ ὀκτακισχίλιοι καὶ ἑξακόσιοι, χρόνου πλῆθος ὀκτὼ μῆνες.

   → δείτε λατινικά ūsque ad

   (σπανιότερα, μετά την πρόθεση και το ουσιαστικό)

   ※  4ος↓ αιώνας Κόϊντος ὁ Σμυρναῖος, Τὰ μεθ᾿ Ὅμηρον, βʹ

   ὄφρα τι καὶ Κρονίδαο πρεὶ φρένας ἄλγος ἵκηται·
   οὐ γὰρ ἀτιμοτέρη Νηρηίδος ἐκ Διὸς αὐτοῦ
   πάντ᾽ ἐπιδερκομένη, πάντ᾽ ἐς τέλος ἄχρις ἄγουσα·
   μαψιδίως γὰρ ἐμὸν φάος οὐ νῦν ὠπίσατο Ζεύς.

   (σπάνιο, με αιτιατική)

   ※  1ος↓ αιώνας Κόϊντος Σουλπίκιος Μάξιμος, Κοΐντου Σουλπικίου Μαξίμου Ἔπος, αʹ.κεʹ

   τί σου
   πυρὸς ἀκ<α>μάτοιο /
   φλὸξ ἄχρι καὶ θρόνον
   ἦλθεν ἐμὸν καὶ ἐπ’ εὐ-
   ρέα κόσμον;

   (με επίρρημα)

   ※  1ος/2ος↓ αιώνας ⌘ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Ἀντώνιος, 34.9

   οὗτος ἀπὸ Πάρθων ἄχρι δεῦρο τεθριάμβευκε μόνος, ἀνὴρ γένει μὲν ἀφανής

Άλλες μορφές

• κερκυραϊκός τύπος: ἄχρ{ο}ι (κατά τοπικά επιρρήματα σε -οι όπως οἴκοι)

Πρόθεση

ἄχρῐ (με γενική) και επικός τύπος : ἄχρῐς (ευφωνικός, πριν από φωνήεν)

1. (χρονικό) μέχρι, έως ότου

   ※  2ος↓ αιώνας ⌘ Καινή Διαθήκη, Ἀποκάλυψις Ἰωάννου 2.10

   ἰδού, μέλλει βαλεῖν ἐξ ὑμῶν ὁ διάβολος εἰς φυλακήν, ἵνα πειρασθῆτε· καὶ ἕξετε θλῖψιν ἡμέρας δέκα. γίνου πιστὸς ἄχρι θανάτου, καὶ δώσω σοι τὸν στέφανον τῆς ζωῆς.

2. (τοπικό) μέχρι, έως εκεί

   ※ 5ος↑ αιώνας  ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 138.1

   πλὴν τῆς ἐσόδου τὸ ἄλλο νῆσος ἐστί· ἐκ γὰρ τοῦ Νείλου διώρυχες ἐσέχουσι οὐ συμμίσγουσαι ἀλλήλῃσι, ἀλλ᾽ ἄχρι τῆς ἐσόδου τοῦ ἱροῦ ἑκατέρη ἐσέχει, ἣ μὲν τῇ περιῤῥέουσα ἣ δὲ τῇ, εὖρος ἐοῦσα ἑκατέρη ἑκατὸν ποδῶν, δένδρεσι κατάσκιος.

3. (για μέτρο, βαθμό)

   ※  5ος/4ος↑ αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Συμπόσιον^w, 263 , (4.37)

   ἐγὼ δὲ οὕτω μὲν πολλὰ ἔχω ὡς μόλις αὐτὰ καὶ [ἐγὼ ἂν] αὐτὸς εὑρίσκω· ὅμως δὲ περίεστί μοι καὶ ἐσθίοντι ἄχρι τοῦ μὴ πεινῆν ἀφικέσθαι καὶ πίνοντι μέχρι τοῦ μὴ διψῆν καὶ ἀμφιέννυσθαι ὥστε ἔξω μὲν μηδὲν μᾶλλον Καλλίου τούτου τοῦ πλουσιωτάτου ῥιγοῦν·

   • ἄχρι παντός: συνεχώς, διηνεκώς

Σύνδεσμος

ἄχρῐ και επικός τύπος : ἄχρῐς (ευφωνικός, πριν από φωνήεν)

• «ἄχρι οὗ» ή απλώς «ἄχρι»

1. (χρονικό) μέχρις ότου, έως ότου, με τον όρο ότι..., εφ᾿ όσον, ενόσω

   ※  5ος/4ος↑ αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Ἑλληνικά, 6, 236 , (4, 37)

   τὰ μὲν οὖν αἴτια τῆς ἐπιβουλῆς ὑπὸ τῆς γυναικὸς οὕτω λέγεται· τῶν δὲ ταῦτα πραξάντων ἄχρι οὗ ὅδε ὁ λόγος ἐγράφετο Τισίφονος πρεσβύτατος ὢν τῶν ἀδελφῶν τὴν ἀρχὴν εἶχε.

   → δείτε λατινικά dōnec

2. («ἄχρις οὗ ἂν» ή «ἄχρις ἂν» με υποτακτική) μέχρις ότου

   ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Ἱπποκράτης, Περὶ συρίγγων, 3

   ἐᾷν ἄχρις οὗ ἡ στυπτηρίη ὑγρὴ γένηται τὸν δὲ ἀρχὸν σμύρνῃ ἀλείφειν, ἄχρις οὗ ἂν δοκέῃ ξυμπεφυκέναι

   ※  5ος↑ αιώνας ⌘ Ἱπποκράτης, Περὶ τῶν ἐντὸς παθῶν, 40

   Πολλάκις δὲ καὶ ἐξαπίνης ἡ νοῦσος ἀνῆκε, καὶ δοκέει ὑγιὴς εἶναι· ἀλλὰ φυλάσσεσθαι χρὴ, ἄχρις ἂν αἱ τέσσαρες καὶ εἴκοσιν ἡμέραι παρέλθωσιν· ἢν γὰρ ταύτας διαφύγῃ, οὐ μάλα θνήσκει.

   Σημείωση: συχνά το «ἄν» παραλείπεται, ειδικά στους μη αττικούς συγγραφείς

   ※  2ος/1ος↑ αιώνας Βίων ὁ Σμυρναῖος, Ἀδώνιδος ἐπιτάφιος, στίχ. 40

   ἄχρις ἀποψύχῃς ἐς ἐμὸν στόμα κεἰς ἐμὸν ἧπαρ
   πνεῦμα τεὸν ῥεύσῃ, τὸ δέ σευ γλυκὺ φίλτρον ἀμέλξω,
   ἐκ δὲ πίω τὸν ἔρωτα, φίλημα δὲ τοῦτο φυλάξω
   ὡς αὐτὸν τὸν Ἄδωνιν

   άλλες μορφές: ἄχρεις (ελληνιστική κοινή)

3. (τοπικό, χρησιμοποιείται για διάστημα) τόσο μακριά ως, μέχρις εδώ

   ※  5ος/4ος↑ αιώνας ⌘ Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία, 5, 207 , (4, 16)

   καὶ ὁ μὲν Ἀσσύριος διώξας ἄχρι οὗ ἀσφαλὲς ᾤετο εἶναι ἀπετράπετο· οἱ δὲ Καδούσιοι ἐσῴζοντο πρὸς τὸ στρατόπεδον ἀμφὶ δείλην οἱ πρῶτοι.

Δείτε επίσης

• μέχρῐ(ς)
• μέσφᾰ

Πηγές

• Liddell, Henry George. Scott, Robert, Αν. Κωνσταντινίδης (εκδ.) Μέγα λεξικόν της ελληνικής γλώσσης. Μετάφραση: Ξενοφών Π. Μόσχος. Επιμέλεια: Μιχαήλ Κωνσταντινίδης. Τυπογραφικά Καταστήματα Ανέστη Κωνσταντινίδη (1901-1906). Ανατύπωση: Ι. Σιδέρης, χ.χ. Τόμοι 4. - online στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Μαθηματικών
• ἄχρι - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.