ἀποκρατῶ

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

ἀποκρατῶ < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική ἀποκρατέω

Ρήμα

ἀποκρατῶ (και σήμερα ως ιδιωματικό)

1. (μεταβατικό) (για περιοχή, χώρα) εξουσιάζω
2. (μεταβατικό) (για λογισμό, γλώσσα) συγκρατώ

   ※  14ος αιώνας, ⌘ Φλώριος και Πατζιαφλόρα, ανωνύμου, στίχ.1318 (1317-1319)

   Μανθάνει ταῦτα ὁ Φλώριος ὀλιγωρᾷ ἐκ τὴν λύπην./
   πάλιν συμφέρνει, ἀποκρατεῖ στερεὰ τὸν λογισμόν του
   καὶ δῶρα πλούσια καὶ πολλὰ δίδει τὸν ξενοδόχον:

   Εμμανουήλ Κριαράς, Βυζαντινά Ιπποτικά Μυθιστορήματα, Αθήνα 1955, σελ. 167

3. (μεταβατικό) κρατώ για φύλαξη
4. (μεταβατικό) (για τροφό) φροντίζω

   ※  14ος αιώνας, ⌘ Φλώριος και Πατζιαφλόρα, ανωνύμου, στίχ.141 (141-143)

   στερεῶς διὰ νὰ τ᾿ ἀποκρατοῦν μὲ προσοχὴν μεγάλην,
   νὰ τὰ φυλάττουν πάντοτε, καλῶς νὰ τὰ προσέχουν/
   καὶ μίας κοπῆς καὶ φορεσιᾶς ροῦχα νὰ τὰ ἐνδύουν.

   Εμμανουήλ Κριαράς, Βυζαντινά Ιπποτικά Μυθιστορήματα, Αθήνα 1955, σελ. 144

5. (μεταβατικό) (για αίσθημα) διατηρώ

   ※  15ος αιώνας, Μαρίνος Φαλιέρος, Ιστορία και όνειρο, στίχ. 739 (στίχοι 737-739) @georgakas.lit.auth.gr

   «Μνέγω σου πρῶτα στὸν Χριστὸν καὶ στὴν Κυρὰ τοῦ κόσμου,
   ὥστε νὰ πάρη τὴν ζωὴν τούτην ὁ θάνατός μου,
   ν’ ἀποκρατῶ τὸν πόθο σου στεριὸν κι ἐμπιστεμένα».

   Arnold F. van Gemert (επιμ.), Μαρίνου Φαλιέρου Ερωτικά Όνειρα, κριτική έκδοση με εισαγωγή, σχόλια και λεξιλόγιο [Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη, 4], ΜΙΕΤ, Αθήνα 2006.

6. (μεταβατικό) βοηθώ κάποιον
7. (μεταβατικό) απολαμβάνω
8. (μεταβατικό) (για κτήση) διασώζω
9. (αμετάβατο) διατηρούμαι, εξακολουθώ να υπάρχω
10. (αμετάβατο) κατάγομαι
11. (αμετάβατο) εμμένω σε κάτι (π.χ. συνήθεια, άποψη)
12. (αμετάβατο) (για χρόνο) διαρκώ

Άλλες μορφές

• ἀπουκρατῶ
• ’ποκρατῶ

Συγγενικά

• ἀποκράτημα
• ἀποκράτησις
• ἀποκρατίζω

Ρηματικοί τύποι

• ἀποκρατεῖ
• ἀποκρατοῦν
• ἀποκρατήσω

Πηγές

• ἀποκρατῶ -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 
• ἀποκρατέω - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)
• ἀποκρατῶ σελ.51, Τόμος 3, σελ.52, Τόμος 3 & συμπλήρωμα: ἀποκρατῶ σελ.255, Τόμος 10 - Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.