Παράρτημα:Ονόματα και επώνυμα στα ελληνικά/εργασίες

αρχαία ελληνικά

Αρχαία ελληνικά ονόματα.

Πηγές

Πρώτα σε λεξικά

• Ελέγχουμε αν υπάρχει στο {{Π:ΛΟΓΕΙΟΝ}} (περιλαμβάνει πλέον και το {{R:Bailly}} 2020)
• Αν κάποιος συντάκτης χρειαστεί πρότυπα για τον Woodhouse (παραδειγμα) ας ειδοποιήσει στη Βικιδημία.

Τρόπος δουλειάς, για πηγές επιγραφών:

• 1. ελέγχουμε αν υπάρχει στη {{Π:ΘΕΤΙΜΑ}} και προσθέτουμε link
• 2. Κοιτάμε τις άλλες πηγές αν υπάρχουν στη σελίδα
  • Κατηγορία:R:LGPN (δεν έχουν link)
  • στο {{R:Trismegistos}} μπορούμε να βρούμε links. Παράδειγμα: Ἄβραμος και Ἀβρραμίος
    • 1) https://www.trismegistos.org/ref/index.php?search-name=Ἄβραμος

      εδώ βρίσκουμε το id

    • 2) https://www.trismegistos.org/nam/detail.php?nam_id=1707

      αλλά για την παραλλαγή Ἀβρραμίος υπάρχει μόνο σελίδα 'μερικής πληροφόρησης'

      https://www.trismegistos.org/nam/detail.php?nam_id=1707&ref_per_namvar=namvar

νέα ελληνικά

Ονόματα κλίσεις

{{Π:Γραμμ 1941}}
Εκτός από τις κανονικές (όπως όλα τα ουσιαστικά) π.χ.

• αρσ. -ης -ηδες Δημήτρης
• αρσ. -ος, -οι Δήμος
• αρσ. -ας, -οι Νικόλας

Έχουμε κατά τη Γραμματική Τριανταφυλλίδη §513.Γ. και:

• αρσ. -ας, -ηδες Αντρέας - Κατηγορία:Ουσιαστικά που κλίνονται όπως το 'Αντρέας' (νέα ελληνικά)
• θηλ. -ω, -ες Φρόσω οι Φρόσες

Πιθανά διαλεκτικά:

• Γιώργος και Γιωργάδες? Παναγιώτης και -άδες ιδιωματικό? πηγή?

Επώνυμα κλίσεις

Παράρτημα:Ουσιαστικά (νέα ελληνικά)/επώνυμα
Κατηγορία:Κλίση επωνύμων (νέα ελληνικά)

• Γραμματική Τριανταφυλλίδη {{Π:Γραμμ 1941}} παράγραφος 545

Ανδρικά. Τα Γυναικεία είναι άκλιτα (πλην των ανδρωνυμικών -ίνα, -αινα). Οι παρακάτω εργασίες, ας ενημερώνονται καθώς προχωρά η εργασία.

Κατά τη Γραμματική Τριανταφυλλίδη {{Π:Γραμμ 1941}} παράγραφος 545

Η πρώτη γραμμή, αριθμημένη, όπως στον Τριανταγυλλίδη. Σημειώνει τον πληθυντικό και παραδείγματα

Ακολουθούν οι δικές μας σημειώσεις για την εφαρμογή. [Σε αγκύλες οι συμπληρώσεις μας]

Με δύο θαυμαστικά οι πολυπληθείς Κατηγορίες

Κατηγορία:Κλίση επωνύμων (νέα ελληνικά)

• Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα (νέα ελληνικά)

α

1) -άς οξύτονα, -άδες (-ᾶς, -ᾶδες) [Θηλυκό -ά (-ᾶ)]: Παλαμάς-Παλαμάδες, Σκουφάς-Σκουφάδες.

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Παλαμάς' (νέα ελληνικά) όπως ψαράς

2) -ας παροξύτονα, -ηδες αλλά και -αίοι [αλλά όχι πάντα. Θηλυκό -α] Γρίβας-Γρίβηδες και συχνότερα Γριβαίοι. Δούκας Δούκηδες, Δουκαίοι. Κούγιας-Κουγιέηδες, Καββαδίας-Καββαδίηδες. Καράβηδες.

• [2α -ηδες χωρίς -αίοι. όπως Δουρίδας (όπως το αλλά και του Τριανταφυλλίδη)

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δούκας' (νέα ελληνικά) με πολλούς πληθυντικούς

• [2β -ηδες & -αίοι] *: Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Γρίβας' (νέα ελληνικά)
• [2γ -αίοι] και -ες, χωρίς -ηδες Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σίνας' (νέα ελληνικά)

  Σίνας (ελέγχθηκαν οι πληθυντικοί στο διαδίκτυο + -ες / Τριανταφυλλίδης: -αίοι)

• Κούγιας Κουγέηδες (από Τριανταφυλλίδη)Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Κούγιας' (νέα ελληνικά)
  • [+Κούγιες από google]
  • Τόλιας, Μπρούλιας, Πρώιας πληθυντικός κατά Τριαντ. βλ. Κούγιας-Κουγέηδες.

    προστέθηκε: Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Πετρούνιας' (νέα ελληνικά) -νιες, -νιέηδες

• Δούκας + 3 πληθυντικούςΚατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δούκας' (νέα ελληνικά)

  Δούκας και Δούκες + ηδες + αίοι.

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Αντρέας' (νέα ελληνικά) (μόνο με έναν πληθυντικό σε -ηδες)
• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Να ελεγχθεί Κεφάλας (αντιδιαστολή με Κεφαλάς), Πατήσας, Σιγάλας, Τσίρμπας
• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -έας (νέα ελληνικά) = 3 + έηδες κατά το Αντρέαςκαι αίοι?

3) -ας προπαροξύτονα, συνήθως πληθ. -αίοι. [Θηλυκό -α] Μπουκουραίοι.

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Μπούκουρας' (νέα ελληνικά) όπως Μπούκουρας
• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ [σημείωση: αλλά Γόντικας Γόντικες?]
• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ κλίση ο Μιχάλαινας, η Μιχάλαινα γενική πληθυντικού?

η

4) -ης οξύτονα και παροξύτονα, -ηδες (-ῆδες). Ραγκαβήδες, Φραντζήδες, Δραγούμηδες, Μιαούληδες

• [4α -ής οξύτονα -ήδες (-ῆς, ῆδες Θηλυκό -ή (-ῆ)]]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Ραγκαβής' (νέα ελληνικά) κατά το μπαλωματής

• [-ηδες και πληθ -αίοι]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σαρρής' (νέα ελληνικά)

• [4β -ης, -ηδες παροξύτονα] [Θηλυκό -η]

  !! Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Βαμβακάρης' (νέα ελληνικά) κατά το μανάβης

  • Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -άρης (νέα ελληνικά) = 1.818
  • Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -άκης (νέα ελληνικά) = 10.386 (Αγγελάκης πρβλ. -άκος Αγγελάκος)

• [4β+ με το θηλυκό -η και -ου (λόγια γενική ενικού)]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Αγγελίδης' (νέα ελληνικά)

  Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -άδης (νέα ελληνικά) = 1.309

  Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -ίδης (νέα ελληνικά) = 11.935 Αγγελίδης

  Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -ώτης (νέα ελληνικά)

• [4γ -γένης με θηλυκό -γένη και γένους] Μαυρογένης για το Μαυρογένους
  • Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Μαυρογένης' (νέα ελληνικά)

5) -ης προπαροξύτονα, συνήθως -αίοι (-αῖοι). [Θηλυκό -η] Μποτσαραίοι, Μπουμπουλαίοι

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Μπότσαρης' (νέα ελληνικά)

  [σημείωση: βλ. και Μπουμπουλίνα]]

• επώνυμα σε -άρχης (νέα ελληνικά)]] = κατά το Μπότσαρης -αίοι

[5β] -ης προπαροξύτονα με -ηδες και -αίοι δεν υπάρχουν στον Τριανταφυλλίδη, αλλά ο Κωλοκοτρόνης, οι -οίοι βρήκαμε και οι Κωλοκοτρώνηδες

• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -γιάννης (νέα ελληνικά) = 995 ηδες και αίοι?
• ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -έλλης (νέα ελληνικά) = 717 -ηδες αλλά να δούμε ξανά αν υπάρχει τέτοιο επίθημα
• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Κωλοκοτρόνης' (νέα ελληνικά) κατά το νοικοκύρης

ε

6) -ές οξύτονα -έδες. [Θηλυκό -έ] Τσελεμεντέδες

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Τσελεμεντές' (νέα ελληνικά) κατά το καφές

7) -ες παροξύτονα -ηδες ή -αίοι (-αῖοι). [Θηλυκό -η] Δαπόντηδες. Δεδαίοι.

• [7α μόνο με πληθυντικό -ηδες]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δαπόντες' (νέα ελληνικά) κατά το κόντες

• με -αίοι

  ΕΚΚΡΕΜΕΙ

ου

8) -ου(ς) παροξύτονα και προπαροξύτονα, -αίοι (-αῖοι) ή -οι. Καμπουρογλαίοι-Καμπούρογλοι, Μποσταντζόγλοι. Και τα πατρωνυμικά από γενική σε -ου. Σταύρου - Σταυραίοι. Οικονόμου - Οικονομαίοι.

• [8α. -ους  ?? ΕΚΚΡΕΜΕΙ]
• [8β0 -ου τελείως άκλιτα Κατηγορία:Επώνυμα κοινού γένους με επίθημα -ου άκλιτα (νέα ελληνικά) κατά το Γεωργίου, Παπαναστασίου
  • Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δημητρίου' (νέα ελληνικά)
• [8β1 -ου παροξύτονα -ηδες, -αίοι Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Οικονόμου' (νέα ελληνικά) - Οικονόμου, Οικονόμηδες/Οικονομαίοι (όπως το νοικοκύρης)]
• [8β2 -ου παροξύτονα μόνον -αίοι Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σταύρου' (νέα ελληνικά) - Σταύρου, Σταυραίοι
• [8β3 -ίου παροξύτονα μόνον -αίοι χωρίς το -ι Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δημητρίου' (νέα ελληνικά) - Παπαδημητρίου, Παπαδημητραίοι
• [8β4 -έου παραξύτονα μόνο -ηδες Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Ανδρέου' (νέα ελληνικά) --Παπανδρέου
• παρόμοιο: [8β3-ου παροξύτονα -οι αλλά όχι -αίοι όπως τα -όγλου Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σαρόγλου' (νέα ελληνικά) - Μποσταντζόγλου
  • Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Καμπούρογλου' (νέα ελληνικά) - Καμπούρογλου]

ο

9) -ος πληθ -οι. Βραχνοί, Ανδρούτσοι (-οῦτσος, -οῦτσοι) Ζαμπέλιοι Παπαρρηγόπουλοι «κάποτε λαϊκότερα και -αίοι Αγγελόπουλοι Αγγελοπουλαίοι, Παπαχρησταίοι»

• [9α -ός οξύτονα, -οί] Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σολωμός' (νέα ελληνικά) κατά το ναός

  ΕΚΚΡΕΜΕΙ

• [9β1 -ος παροξύτονα, -οι με κλητική -ε] κρατούν σταθερό τον τόνο

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Παλαιολόγος' (νέα ελληνικά) κατά το δρόμος: Παλαιολόγος Μπαλάνος

• [9β2 που έχουν κλητική -ο

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Δημητράκος' (νέα ελληνικά) κατά το υπνάκος

  • Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -άκος (νέα ελληνικά) = 2 (Αγγελάκος) (το θηλ. συμπίπτει με των -άκης)
  • Σημείωση Τριανταφυλλίδη στην παράγραφο 538. Γράφει για τα κοινά ουσιαστικά, όπως τα έχουμε καταγράψει στο Παράρτημα#υπνάκος. Για το Παύλος που έχει διπλή κλητική. Συνεχίζει: και μερικά οξύτονα χαϊδευτικά βαφτιστικά όπως Γιαννακός, Δημητρός, Μανολιός, Τοτός καθώς και μερικά οικογενειακά ονόματα που τονίζονται στην παραλήγουσα, ιδίως σε -άκος, -ούκος, -ίτσος: κύριε Δημητράκο

  Τι κάνουμε με τα -άτος?

  • Στην ίδια υποσημείωση (§538) γράφει ο Τριανταφυλλίδης κατά το δρόμος κλίνονται ... εδώ αναφέρει και μερικά βαφτιστικά που παρακάτω λέει ότι κάνουν κλητική σε -ο (όπως Αλέκος). ... συνεχίζει: Τα οικογενειακά Αντρούτσος, Κάλβος, Μαυροκορδάτος, Πιπίνος. Δε σχολιάζει την κλητική τους, δηλαδή τη θεωρεί -ε. Από τότε, μπορούμε να πούμε ότι είναι πια σε χρήση ΚΑΙ η κλητική σε -ο.

• [9γ '-ος' προπαροξύτονα -οι και -αίοι]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Παπαδόπουλος' (νέα ελληνικά) (κατά το Αγγελόπουλοι-Αγγελοπουλαίοι)

  • Κατηγορία:Ανδρικά επώνυμα με επίθημα -όπουλος (νέα ελληνικά) = 5.512 Παπαδόπουλος. Αλλά το Παπαρρηγόπουλος?

• [9γ -ος προπαροξύτονα, -οι με καταβιβασμό τόνου. Θηλυκό -'ου. Φρόνιμος]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Φρόνιμος' (νέα ελληνικά) (όπως δάσκαλος)

• [9δ '-ιος' προπαροξύτονα -ιοι και -αίοι]

  Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σακελλάριος' (νέα ελληνικά)

[10 -ων]

• Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Κοντολέων' (νέα ελληνικά) κατά το θεράπων, που κάνει και άκλιτο

άκλιτα

Άκλιτα επώνυμα: Γραμμ.Τριανταφυλλίδη παράγραφος 597 δ).

• Τα ξενικά
• όσα έχουν τον τύπο της γενικής: -ου τελείως άκλιτα Κατηγορία:Επώνυμα κοινού γένους με επίθημα -ου άκλιτα (νέα ελληνικά) κατά το Γεωργίου, Παπαναστασίου και δεν μπορούν να σχηματίσουν -αίοι όπως Οικονόμου, Σταύρου)]
• τα εις -ων π.χ. Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Κοντολέων' (νέα ελληνικά) κατά το θεράπων, που κάνει και άκλιτο
• Τα θηλυκά αντωνυμικά που είναι στην γενική ενικού του αρσενικού είναι άκλιτα.
• Μετατροπές: Αβραάμ (άκλιτο = Αβράμης. Μιχαήλ = Μιχάλης.

Σημείωση Τριανταφυλλίδη

Η σημείωση στην παράγραφο 545, verbatim, μεταγραφή σε μονοτονικό. Τα πλάγια, του βιβλίου. Η έμφαση, δική μου.

Τα οικογενειακά ονόματα σχηματίζουν κανονικά τον πληθυντικό του αρσενικού, για να δηλωθή η οικογένεια ενός προσώπου, μέλη της ή και ολόκληρη η γενεά: οι Φωκάδες, οι δυο Τρικούπηδες, οι Κολοκοτρωναίοι. Ο πληθυντικός αυτός των οικγενειακών ακολουθεί το σχηματισμό των κοινών ουσιαστικών, όσο πρόκειται για ονόματα σε -ος (538) ή ανισοσύλλαβα (529, 534, 536). Αλλιώς παρουσιάζουν -με την ποικιλία ιδίως που έχουν οι καταλήξεις τους στην ενική ονομαστική και με τη φωνητική τους μορφή- ποικιλία και κάποιο σάλο στο σχηματισμό του πληθυντικού. Γενικά έχουν την τάση να σχηματίζωνται, όπως και άλλες νεώτερες λέξεις, ανισοσύλλαβα, σε -άδες, -ήδες, -αίοι, αν και η τελευταία αυτή κατάληξη είναι, για μερικούς τουλάχιστο τύπους ονομάτων, προπάντων λαϊκή, αλλά και σε μερικές επαρχίες άγνωστη.

Με τον ανισοσυλλαβισμό που δείχνει ο πληθυντικός των οικογενειακών συμβαίνει οι ίδιες λέξεις που τα γέννησαν να κλίνωνται, όταν είναι επαγγελματικά ή εθνικά, ισοσύλλαβα. Έτσι λ.χ. έχομε τα επαγγελματικά: ο ψάλτης - οι ψάλτες, ο ράφτης - οι ράφτες, και τα εθνικά: οι Βελαορίτες [Βελαορίτες sic] (462γ), οι Μανιάτες, οι Πολίτες, οι Σπετσιώτες, ενώ τ' αντίστοιχα οικογενειακά σχηματίζονται: οι Ψάλτηδες, οι Ράφτηδες, οι Βαλαωρίτηδες, οι Μανιάτηδες, οι Πολίτηδες, οι Σπετσιώτηδες.

Άλλες σημειώσεις

• ΔΙΠΛΟΜΟΡΦΑ παράγραφος 610. Άιας Άιαντας. Άτλας-Άτλαντας. Κάλχας-Κάλχαντας. Οιδίπους-Οιδίποδας. με πλη -ες.

---

Συζητήσεις

Μήπως ονομασία πάντα επωνύμου

☏ Texniths, επ' ευκαιρία του Γιάμαλος (όπως αντίλαλος) και Τσέλιος (όπως δρόμος και όχι αντίλαλος, διότι είναι συνιζημένο)... σκέφτομαι:

• μέχρι τώρα, στις κλίσεις επωνώυμων δίνουμε 'catchword' το ομοιόκλιτο κοινό: Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'υπνάκος'
• και μόνο όταν δεν υπάρχει τέτοια κλίση στα ουσιαστικά λέμε Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Παπαδόπουλος'

Μήπως αυτό τελικώς είναι μπερδευτικό. Μήπως να τα πούμε όλα με catchword το Επώνυμο.

• Δηλαδή αντί που κλίνονται όπως το υπνάκος να γίνει Κατηγορία:Επώνυμα που κλίνονται όπως το Δημητράκος Κι ας πούμε ότι μοιάζει με το υπνάκος, και στον πίνακα, και στο παράρτημα.

Τι λέτε? (Όλο και κάτι καινούριο βγαίνει !! (@_@) ‑‑Sarri.greek ^♫ | 19:19, 6 Δεκεμβρίου 2021 (UTC)

☏ Sarri.greek Να σας πω την αλήθεια ναι ίσως θα ήταν καλύτερα έτσι. Να υπάρχει ένα επώνυμο πρότυπο για κάθε κλίση, κατά προτίμηση ολοκληρωμένο, με ετυμολογία, προφορά κλπ, ώστε να μην μπερδεύονται και οι νέοι χρήστες αλλά ούτε και οι κλίσεις, όπως πρόσφατα με τους καμαρότους και τους δρόμους! Ίσως η διαχείριση των επωνύμων καταστεί πιο εύκολη έτσι.--Τεχνίτης (ο Βικιλεξολόγος) 21:19, 6 Δεκεμβρίου 2021 (UTC)

Ναι, ωραία που έχω το ΟΚ σας ☏ Texniths. Μπαίνει κι αυτό στη λίστα TO DO. Όσο για την 'περιποίηση' των catchwords όλων των Κατηγοριών, μακάαρι. (και των πρώτων μελών κάθε Κατηγορίας). Ωραίο project. Αυτό μπαίνει στο TO DO 202?... ‑‑Sarri.greek ^♫ | 21:46, 6 Δεκεμβρίου 2021 (UTC)

τεστ Σολωμός

☏ Texniths, λίγες ερωτήσεις, -ενημερώνουμε και κύριο ☏ Svlioras για την πορεία των εργασιών. Τεχνίτη μας! θα με βοηθήσετε λίγο σας παρακαλώ?

• 1) η μία αλλαγή, και είναι πολύ εύκολη, αφορά το όνομα των Κατηγοριών. Αντί

  Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'ναός'

  θα έχουμε

  Επώνυμα που κλίνονται όπως το 'Σολωμός'

• 2) εννοούσατε να γίνει αλλαγή ΚΑΙ στο Πρότυπο ? Αντί Πρότυπο:el-κλίση-'ναός' με παράμετρο |επ, να έχουμε

  Πρότυπο:el-κλίση-'Σολωμός' (όπου έχω βάλει να εννοείται το |επ) - τεστ στο Σολωμός

  Υπάρχει ένα θεματάκι με την παράμετρο |επ-ον (δηλαδή ΚΑΙ κοινό ουσιαστικό ΚΑΙ επώνυμο). Αυτή δουλεύει και με τα δύο Πρότυπα.

Είμαστε σύμφωνοι και για το 2? Είναι μεγάλη αλλαγή. Καθώς κάνετε τακτικά και πολύ μελετημένα χρήση των προτύπων για τα επώνυμα, έχει μεγάλη σημασία η γνώμη σας: μήπως ο συντάκτης θα έπρεπε πια να θυμάται κι άλλες ονομασίες. Μήπως επιβαρύνεται...