Παράρτημα:Γραμματική Λατινικής Γλώσσας
Εισαγωγή
[επεξεργασία]Λατινική γλώσσα στη Βικιπαίδεια
Φθογγολογικό
[επεξεργασία]Λατινικό αλφάβητο στη Βικιπαίδεια
Ουσιαστικά
[επεξεργασία]Πρώτη κλίση (Declinatio prima)
[επεξεργασία]Η πρώτη κλίση περιέχει ονόματα αρσενικά και θηλυκά. Στην ονομαστική του ενικού έχουν κατάληξη -ă (γεν. -ae). Ο χαρακτήρας του αρχικού θέματος είναι -a-. Τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά κλίνονται όπως το παρακάτω παράδειγμα:
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | fortuna | fortunae |
γενική | fortunae | fortunārum |
δοτική | fortunae | fortunīs |
αιτιατική | fortunam | fortunās |
κλητική | fortuna | fortunae |
αφαιρετική | fortunā | fortunīs |
Παρόμοια κλίνονται και τα εξής
Ανωμαλίες πρωτόκλιτων ονομάτων
[επεξεργασία]- Τα θηλυκά ονόματα dea (θεά) και filia (θυγατέρα), όταν είναι ανάγκη να γίνει διάκριση από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις των αρσενικών δευτερόκλιτων ονομάτων deus (θεός) και filius (γιος), τη δοτική και την αφαιρετική του πληθυντικού (deis, filiis) τη σχηματίζουν κανονικά σε –abus: deis et deabus ή dis deabusque (τοῖς θεοῖς καὶ ταῖς θεαῖς), filiis et flliabus ή filiis filiabusque (τοῖς υἱοῖς καὶ ταῖς θυγατράσιν).
- Το όνομα familia (οικογένεια) στη γενική του ενικού έχει κατάληξη κανονικά -ae, αλλά και -as (αρχαϊκή κατάληξη όμοια με την ελληνική γλώσσα) στις φράσεις pater familias (οικοδεσπότης), mater familias (οικοδέσποινα), κ.ά.
- Άλλη αρχαϊκή κατάληξη με την οποία σχηματίζουν τη γενική ενικού πρωτόκλιτα ονόματα (κυρίως στους παλαιότερους ποιητές), είναι -āi (κατά τη β' κλίση): aulāi (=aulae, της αυλής), terrāi (= terrae, της γης).
- Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -arum σε μερικά ονόματα συγκόπτεται σε -um: drachma→drachmarum & drachmum.
- Αρχαία ελληνικά πρωτόκλιτα ονόματα, ιδίως κύρια, που τα πήρε και η λατινική γλώσσα, σχηματίζουν συνήθως κατά την κλίση τους στη λατινική μερικές πτώσεις του ενικού αριθμού όπως και στην αρχαία ελληνική:
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | Aenēās | |
γενική | Aenēae | |
δοτική | Aenēae | |
αιτιατική | Aenēān, Aenēam | |
κλητική | Aenēā | |
αφαιρετική | Aenēā | |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | Anchīsēs | |
γενική | Anchīsae | |
δοτική | Anchīsae | |
αιτιατική | Anchīsam, Anchīsēn | |
κλητική | Anchīsā | |
αφαιρετική | Anchīsā, Anchīsē | |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | Penelope, Penelŏpa | - |
γενική | Penelopae, Penelopes | - |
δοτική | Penelopae | - |
αιτιατική | Penelopen, Penelopam | - |
κλητική | Penelope | - |
αφαιρετική | Penelŏpa | - |
- Πολλά πρωτόκλιτα αρχαία ελληνικά σε -ης (όπως Ἀλκιβιάδης, Ἀριστείδης κ.τ.ό.) σχηματίζονται στη λατινική ως τριτόκλιτα, κατά την πρώτη κλίση της αρχαίας ελληνικής.
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | Alcĭbĭădes | - |
γενική | Alcibadis, Alcibiadi, Alcibiadae | - |
δοτική | Alcibiădae | - |
αιτιατική | Alcibiădem, Alcibiăden | - |
κλητική | Alcibiadē | - |
αφαιρετική | Alcibiăde | - |
Δεύτερη κλίση (Declinatio secunda)
[επεξεργασία]Η δεύτερη κλίση περιέχει ονόματα και των τριών γενών: αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us ή σε -er (γενική -i) και ουδέτερα που λήγουν σε -um (γενική -i). Ο χαρακτήρας του θέματος είναι -ο-.
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | tubus | tubī |
γενική | tubī | tubōrum |
δοτική | tubō | tubīs |
αιτιατική | tubum | tubōs |
κλητική | tube | tubī |
αφαιρετική | tubō | tubīs |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | puer | puerī |
γενική | puerī | puerōrum |
δοτική | puerō | puerīs |
αιτιατική | puerum | puerōs |
κλητική | puer | puerī |
αφαιρετική | puerō | puerīs |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | magister | magistrī |
γενική | magistrī | magistrōrum |
δοτική | magistrō | magistrīs |
αιτιατική | magistrum | magistrōs |
κλητική | magister | magistrī |
αφαιρετική | magistrō | magistrīs |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | pilum | pila |
γενική | pilī | pilōrum |
δοτική | pilō | pilīs |
αιτιατική | pilum | pila |
κλητική | pilum | pila |
αφαιρετική | pilō | pilīs |
- Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -orum σε μερικά ονόματα συγκόπτεται σε -um: talentum=talentorum, Argivum=Argivorum).
- Είναι αρκετά τα αρσενικά της δεύτερης κλίσεως που λήγουν σε -er, όπως puer, ager. κτλ. Αρχικά και τα ονόματα αυτά είχαν την κατάληξη -us (puer-us, όπως numer-us, agr-us κτλ.). αλλά την κατάληξη αυτή την απέβαλαν, όπως και την κατάληξη της κλητικής του ενικού -e.
- Από τα ονόματα αυτά όσα μπροστά από το r του θέματος έχουν σύμφωνο (π.χ. agr-, libr-, κτλ.), ύστερα από την αποβολή των καταλήξεων -us και -e ανέπτυξαν μπροστά από το r ένα e βραχύ. (Έτσι προήλθε από το agr- το ager, από το libr- το liber, κτλ.).
- Στις άλλες πτώσεις τα ονόματα που λήγουν σε -er κλίνονται όπως ακριβώς και όσα λήγουν σε -us.
- Όμοια μεταβολή παθαίνουν κανονικά στην ονομαστική και κλητική του ενικού όταν χρησιμοποιούνται και στη λατινικά γλώσσα, τα υπερδισύλλαβα ελληνικά δευτερόκλιτα κύρια ονόματα που τελειώνουν σε -ρος. π.χ. Alexander Αλέξανδρος (αντί Alexandr-us), Antipăter Αντίπατρος (αντί Antipatr-us). Αλλά Codrus Κόδρος. Μερικά απ' αυτά διφορούνται π.χ. Cassandrus και Cassander Κάσσανδρος, Euandrus και Euander Εύανδρος.
Ανωμαλίες μερικών δευτερόκλιτων ονομάτων
[επεξεργασία]- Το όνομα deus θεός: α΄) δεν έχει εύχρηστη την κλητική του ενικού (dee)· αντί γι' αυτή οι ποιητές χρησιμοποιούν την κλητική του ονόματος divus (= θεός) dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι την ενική ονομαστική deus (=ω θεέ)· β´) σ' όλες τις πτώσεις του πληθυντικού εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους και σχηματίζεται ως εξής: dei (dii) di, deorum (deuni), deis (diis) dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.
- Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε -ius και -ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν το τελικό ii σε i και τονίζονται, ύστερα από τη συναίρεση, στην παραλήγουσα, έστω και αν αυτή είναι βραχεία (αντίθετα προς τον κανόνα): Vergilius Βεργίλιος, gen. Vergilii και Vergili. officium υπηρεσία, καθήκον gen. officii και offici κτλ.
- Τα κύρια ονόματα σε -ius, γνήσια Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius κ.τ.τ. και το προσηγορικό filius (γιος), σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί ie (με συναίρεση του ie σε i): Tulli = Τύλλιε, mi fili = παιδί μου.
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | Ovidius | |
γενική | Ovidiī & Ovidi | |
δοτική | Ovidiō | |
αιτιατική | Ovidium | |
κλητική | Ovidi | |
αφαιρετική | Ovidiō | |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | filius | filiī |
γενική | filiī & fili | filiōrum |
δοτική | filiō | filiīs |
αιτιατική | filium | filiōs |
κλητική | fili | filiī |
αφαιρετική | filiō | filiīs |
Τρίτη κλίση (Declinatio tertia)
[επεξεργασία]
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | evasio | evasionēs |
γενική | evasionis | evasionum |
δοτική | evasionī | evasionibus |
αιτιατική | evasionem | evasionēs |
κλητική | evasio | evasionēs |
αφαιρετική | evasione | evasionibus |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | bos | boves |
γενική | bovis | boum |
δοτική | bovi | bobus or bubus |
αιτιατική | bovem | boves |
κλητική | bos | boves |
αφαιρετική | bove | bobus or bubus |
Τέταρτη κλίση (Declinatio quarta)
[επεξεργασία]Η τέταρτη κλίση περιέχει ονόματα αρσενικά και θηλυκά σε -us (γενική -us) και ουδέτερα σε -u (γενική -us). Ο χαρακτήρας του αρχικού θέματος είναι -u.
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | manus | manūs |
γενική | manūs | manuum |
δοτική | manuī | manibus |
αιτιατική | manum | manūs |
κλητική | manus | manūs |
αφαιρετική | manū | manibus |
αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | cornū | cornŭă |
γενική | cornūs | cornŭŭm |
δοτική | cornū | cornĭbus |
αιτιατική | cornū | cornŭă |
κλητική | cornū | cornŭă |
αφαιρετική | cornū | cornĭbus |
- τη δοτική του ενικού τη σχηματίζουν κάποτε και όσα λήγουν σε -us (με συναίρεση του -ui σε -u) όπως τα ουδέτερα, π.χ. senatu (senatui)
- τη δοτική (και αφαιρετική) του πληθυντικού τη σχηματίζουν σε -ubus (αντί -ibus) τα ονόματα artus (άρθρο) (πληθ. artus τα μέλη του σώματος) και tribus (φυλή, τριτύς): artubus. tribubus· τα ονόματα lacus (λίμνη) και portus (λιμάνι) στην πτώση αυτή διφορούνται: lacibus και lacubus, portibus και portubus.
- το όνομα domus (οικία) έχει και μερικούς τύπους σχηματισμένους με τις καταλήξεις της β' κλίσεως (κανονικά την αφαιρετική του ενικού και την αιτιατική του πληθυντικού): Singul.domus - domus - domui - domum - domus – domo, Plur. domus - domuum (και domorum) domĭbus - domos - domus - domibus.
- Υπάρχει και τύπος (της γενικής του ενικού ως τοπικής) domi, πάντοτε ως επίρρημα (=οίκοι).
- Από τα ονόματα της τέταρτης κλίσεως σε -us θηλυκά είναι μόνο τα: acus (βελόνη), domus (οικία), idus (πληθυντικού μόνο: ειδοί), manus (χέρι), porticus (στοά) και tribus (τριττύς).
Πέμπτη κλίση (Declinatio quinta)
[επεξεργασία]αριθμός | ενικός | πληθυντικός |
---|---|---|
ονομαστική | diēs | diēs |
γενική | dieī | diērum |
δοτική | dieī | diēbus |
αιτιατική | diem | diēs |
κλητική | diēs | diēs |
αφαιρετική | diē | diēbus |
Ανώμαλα ονόματα
[επεξεργασία]Πολλά ονόματα της λατινικής, όπως και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, είναι ανώμαλα:
Ετερογενή (heterogenea)
[επεξεργασία]- frenum (=χαλινάρι): frena και freni (αρσενικό)
- iocus (=παιχνίδι): ioci και ioca (ουδέτερο)
- locus (=τόπος): loci και loca (ουδέτερο)
- πρβλ. στα αρχαία ελληνικά: ο δεσμός - οι δεσμοί και τα δεσμά
Ετερόκλιτα (heteroclĭta)
[επεξεργασία]- iugerum-i το πλέθρο Plur. iuger-a, -um, -ibus, όπως η γ´ κλίση
- vas, vas-is, αγγείο vasa, -orum, -is, όπως η β´ κλίση
- requies-ētis ησυχία Sing. acc. και requiem, abl. requie, κατά την ε´ κλίση.
- Σημείωση. Τα ficus-i συκιά και laurus-i δάφνη (της β´ κλίσεως) έχουν από την δ´ κλίση τις πτώσεις που λήγουν σε -us και -u.
Αφθονούντα (abundantia)
[επεξεργασία]δηλ. ονόματα που κλίνονται
α´) σε δύο διαφορετικά γένη, όπως
- baculum και baculus βακτηρία
- callum και callus ο κάλος
- clipĕus και clipeum ασπίδα
- pilĕus και pileum
- πβ. αρχ. ελλ. ο ζυγός και το ζυγόν κτλ.
β') σε δύο διαφορετικές κλίσεις, όπως
- materia-ae και materies-ei ύλη
- elephans-antis και elephantus-i ελέφαντας
- plĕbs-plēbis και plēbes-bĕi ο λαός (οι πληβείοι)∙
γ') σε διαφορετικό γένος και κλίση, όπως
- alimonia-ae και alimonium -i τροφή
- tapetum-i και tapes-ētis τάπητας
- conātum-i και conātus-us απόπειρα
- penum-i και penus-ŏris(ουδ.) και penus-us (θηλ.) τροφή
Ελλειπτικά (defectiva)
[επεξεργασία]Α') ελλειπτικά κατά τον αριθμό (defectiva numero), δηλαδή είναι:
α') μόνο ενικού αριθμού (singularia tantum): τέτοια κανονικώς είναι τα κύρια ονόματα προσώπων ή πραγμάτων, δηλ. πόλεων, ποταμών, βουνών, κ.τ.ό., όπως Sulla Σύλλας, Roma Ρώμη, Carthago Καρχηδών, Tiberi Τίβερις, Aetna Αίτνα κτλ., τα ονόματα αφηρημένων εννοιών, όπως iustitia δικαιοσύνη, pietas ευσέβεια κτλ.,τα ονόματα των φυσικών σωμάτων ή φαινομένων, όπως sol ήλιος, luna σελήνη, hiems χειμώνας, ver άνοιξη, κτλ., τα ονόματα των μετάλλων, όπως aurum χρυσός, argentum άργυρος, aes χαλκός κτλ.
β') μόνο πληθυντικού αριθμού (pluralia tantum): τέτοια κανονικώς είναι τα ονόματα των λαών ή εθνών, όπως Sabīni οι Σαβίνοι, Aedŭi οι Αίδουοι, Galli οι Γαλάτες κτλ., συγκροτημάτων νησιών ή βουνών, όπως Baleāres οι Βαλεαρίδες (νησιά), Alpes οι Άλπεις, κτλ., μερικών πόλεων, όπως Athenae Αθήναι, Puteŏli οι Ποτίολοι (πόλη) κτλ., εορτών, όπως Bacchanalia τα Διονύσια. Saturnalia τα Κρόνια, κτλ.
Pluralia tantum, δηλ. εύχρηστα μόνο στον πληθυντικό αριθμό, είναι, εκτός από τα άλλα, τα εξής πιο συνηθισμένα ονόματα:
- arma-orum όπλα
- superi-orum οι άνω θεοί
- moenia-ium τείχη
- infĕri-orum οι κάτω θεοί
- insidiae-arum ενέδρα
- manes-ium οι ψυχές (των νεκρών)
- spolia-orum λάφυρα
- divitiae-arum ο πλούτος
- indutiae-arum ανακωχή
- tenebrae-arum το σκοτάδι
- idus-uum αι ειδοί
- fauces-ium ο λάρυγγας
- libĕri-orum τα τέκνα
- viscĕra-um τα σπλάχνα
- postĕri-orum οι απόγονοι
- nuptiae-arum ο γάμος
- maiōres-um οι πρόγονοι
- exsequiae-arum η εκφορά
Σημείωση. Μερικά ονόματα στον πληθυντικό αριθμό αλλάζουν σημασία. π.χ.
- aedes-is ναός aedes-ium οικία
- aqua-ae νερό aquae-arum ιαματικά νερά
- auxilium-i βοήθεια auxilia-orum επικουρικό στράτευμα
- castrum-i (ή μάλλον castellum-i) το φρούριο castra-orum στρατόπεδο
- copia-ae αφθονία copiae-arum στρατεύματα
- impedimentum-i εμπόδιο impedimenta-orum αποσκευές
- littera-ae γράμμα του αλφαβήτου litterae-arum επιστολή, συγγράμματα
- opĕra-ae κόπος opĕrae-arum εργάτες
- rostrum-i ράμφος ή έμβολο. rostra-orum το δημόσιο βήμα(στη ρωμαϊκή αγορά)
Β´) ελλειπτικά κατά την πτώση (defectiva casibus)· πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:
- dicis (γεν. ενικ.) εύχρηστο στις φράσεις dicis causā και dicis gratia (= για τον τύπο).
- fas όπως και nefas ανόσιο, εύχρηστο μόνο στην ονομαστική του ενικού.
- fors τύχη, εύχρηστο ακόμη και στην αφαιρετική ενικού forte κατά τύχην.
- infitias (αιτ. πληθ.) εύχρηστο στη φράση infitias ire «αρνείσθαι».
- pondo (αφαιρ. ενικ.) το βάρος, εύχρηστο στις φράσεις: uncia pondo μια ουγγιά (το βάρος), corōna aurea pondo ducentum librarum στεφάνι χρυσό διακοσίων λιτρών (βάρος).
- sponte (αφαιρ. ενικ. του άχρηστου ονόματος spons, θηλ.). εύχρηστο κυρίως στις φράσεις meā (tuā, suā) sponte με τη δική μου (τη δική σου, τη δική του) βούληση.
- vicis (γεν. ενικ. του άχρηστου vix ή vicis εναλλαγή), σε χρήση η αιτιατική vicem, η αφαιρετική vice και του πληθυντικού η ονομαστική και η αιτιατική vices και η αφαιρετική vicibus (βλ. και vis).
Άκλιτα (indeclinabilia)
[επεξεργασία]- instar (ουδ. ονομ. και αιτ. ενικ.) είδος - μορφή
- mane (ουδ. ονομ. αιτ. και αφαιρ. ενικ.) πρωί
- secus (ουδ. ονομ. και αιτ.) γένος - φύλο
Επίθετα
[επεξεργασία]Δευτερόκλιτα επίθετα
[επεξεργασία]ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | magnus | magna | magnum | magnī | magnae | magna |
γενική | magnī | magnae | magnī | magnōrum | magnārum | magnōrum |
δοτική | magnō | magnae | magnō | magnīs | magnīs | magnīs |
αιτιατική | magnum | magnam | magnum | magnōs | magnās | magna |
κλητική | magne | magna | magnum | magnī | magnae | magna |
αφαιρετική | magnō | magnā | magnō | magnīs | magnīs | magnīs |
ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | pulcher | pulchra | pulchrum | pulchrī | pulchrae | pulchra |
γενική | pulchrī | pulchrae | pulchrī | pulchrōrum | pulchrārum | pulchrōrum |
δοτική | pulchrō | pulchrae | pulchrō | pulchrīs | pulchrīs | pulchrīs |
αιτιατική | pulchrum | pulchram | pulchrum | pulchrōs | pulchrās | pulchra |
κλητική | pulcher | pulchra | pulchrum | pulchrī | pulchrae | pulchra |
αφαιρετική | pulchrō | pulchrā | pulchrō | pulchrīs | pulchrīs | pulchrīs |
Τριτόκλιτα επίθετα
[επεξεργασία]ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | manualis | manualis | manuale | manualēs | manualēs | manualia |
γενική | manualis | manualis | manualis | manualium | manualium | manualium |
δοτική | manualī | manualī | manualī | manualibus | manualibus | manualibus |
αιτιατική | manualem | manualem | manuale | manualēs | manualēs | manualia |
κλητική | manualis | manualis | manuale | manualēs | manualēs | manualia |
αφαιρετική | manuali | manuali | manuali | manualibus | manualibus | manualibus |
Ανώμαλα επίθετα
[επεξεργασία]Παραθετικά επιθέτων
[επεξεργασία]ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | maior | maior | maius | maiorēs | maiorēs | maiōra |
γενική | maiōris | maiōris | maiōris | maiōrum | maiōrum | maiōrum |
δοτική | maiōrī | maiōrī | maiōrī | maiōribus | maiōribus | maiōribus |
αιτιατική | maiōrem | maiōrem | maius | maiōrēs | maiōrēs | maiōra |
κλητική | maior | maior | maius | maiorēs | maiorēs | maiōra |
αφαιρετική | maiōre | maiōre | maiōre | maiōribus | maiōribus | maiōribus |
Μετοχές
[επεξεργασία]Αντωνυμίες (Pronomina)
[επεξεργασία]Προσωπικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Προσωπική Αντωνυμία | |||
---|---|---|---|
ενικός | |||
πτώση | α' πρόσωπο | β' πρόσωπο | γ' πρόσωπο |
ονομαστική | ego | tu | - |
γενική | mei | tui | sui |
δοτική | mihi | tibi | sibi |
αιτιατική | me | te | se |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | (a) me | (a) te | (a) se |
πτώση | πληθυντικός | ||
ονομαστική | nos | vos | - |
γενική | nostri & nostrum | vestri & vestrum | sui |
δοτική | nobis | vobis | sibi |
αιτιατική | nos | vos | se |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | (a) nobis | (a) vobis | (a) se |
- Από τους δύο τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και του β' προσώπου (nostri, nostrum-vestri, vestrum) χρησιμοποιείται ο τύπος που λήγει σε -i, όταν η γενική αυτή μέσα στο λόγο είναι αντικειμενική ή κτητική και ο τύπος σε -um όταν η γενική αυτή είναι διαιρετική: amici memores nostri (vestri) sunt «οἱ φίλοι μνήμονες ἡμῶν (ὑμῶν) εἰσίν» (= οι φίλοι μάς ενθυμούνται)· melior pars nostri immortalis est «τὸ κρεῖττον ἡμῶν μέρος ἀθάνατόν ἐστι» (= το πολυτιμότερο μέρος μας είναι αθάνατο)· αλλά: multi nostrum πολλοί από μας, quis vestrum ποιος από σας.
- Οι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών, εκτός από τον τύπο tu και τους τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και του β' προσώπου, ενισχύονται, όταν υπάρχει έμφαση ή αντιδιαστολή, με το πρόσφυμα met: egŏ-met (πβλ. «ἔγωγε»), nōsmet («ἡμεῖς γε - ἡμᾶς γε») - tēmet «σέ γε», sēmet «ἑαυτόν γε». Ο τύπος tu ενισχύεται με το πρόσφυμα tĕ: tūte «σύ γε». Τέλος οι τύποι me, te, se ενισχύονται με διπλασιασμό: mēmē «ἐμέ γε», tētē «σέ γε», sēsē «ἑαυτόν γε».
Κτητικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | meus | mea | meum | meī | meae | mea |
γενική | meī | meae | meī | meōrum | meārum | meōrum |
δοτική | meō | meae | meō | meīs | meīs | meīs |
αιτιατική | meum | meam | meum | meōs | meās | mea |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | meō | meā | meō | meīs | meīs | meīs |
ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | tuus | tua | tuum | tuī | tuae | tua |
γενική | tuī | tuae | tuī | tuōrum | tuārum | tuōrum |
δοτική | tuō | tuae | tuō | tuīs | tuīs | tuīs |
αιτιατική | tuum | tuam | tuum | tuōs | tuās | tua |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | tuō | tuā | tuō | tuīs | tuīs | tuīs |
ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | suus | sua | suum | suī | suae | sua |
γενική | suī | suae | suī | suōrum | suārum | suōrum |
δοτική | suō | suae | suō | suīs | suīs | suīs |
αιτιατική | suum | suam | suum | suōs | suās | sua |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | suō | suā | suō | suīs | suīs | suīs |
ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | noster | nostra | nostrum | nostrī | nostrae | nostra |
γενική | nostrī | nostrae | nostrī | nostrōrum | nostrārum | nostrōrum |
δοτική | nostrō | nostrae | nostrō | nostrīs | nostrīs | nostrīs |
αιτιατική | nostrum | nostram | nostrum | nostrōs | nostrās | nostra |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | nostrō | nostrā | nostrō | nostrīs | nostrīs | nostrīs |
ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | vester | vestra | vestrum | vestrī | vestrae | vestra |
γενική | vestrī | vestrae | vestrī | vestrōrum | vestrārum | vestrōrum |
δοτική | vestrō | vestrae | vestrō | vestrīs | vestrīs | vestrīs |
αιτιατική | vestrum | vestram | vestrum | vestrōs | vestrās | vestra |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | vestrō | vestrā | vestrō | vestrīs | vestrīs | vestrīs |
Δεικτικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]ενικός | πληθυντικός | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
ονομαστική | hic | haec | hōc | hī | hae | haec |
γενική | hūiŭs | hūiŭs | hūiŭs | hōrum | hārum | hōrum |
δοτική | hŭīc | hŭīc | hŭīc | hīs | hīs | hīs |
αιτιατική | hunc | hanc | hōc | hōs | hās | haec |
κλητική | - | - | - | - | - | - |
αφαιρετική | hōc | hāc | hōc | hīs | hīs | hīs |
Οριστικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Αναφορικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Προσωπική Αντωνυμία | |||
---|---|---|---|
ενικός | |||
πτώση | α' πρόσωπο | β' πρόσωπο | γ' πρόσωπο |
ονομαστική | qui | quae | quod |
γενική | cuius | cuius | cuius |
δοτική | cui | cui | cui |
αιτιατική | quem | quam | quod |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | quo | qua | quo |
πτώση | πληθυντικός | ||
ονομαστική | qui | quae | quae |
γενική | quorum | quarum | quorum |
δοτική | quibus | quibus | quibus |
αιτιατική | quos | quas | quae |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | quibus | quibus | quibus |
Ερωτηματικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Αόριστες Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Οριστική Αντωνυμία | |||
---|---|---|---|
ενικός | |||
πτώση | αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο |
ονομαστική | is | ea | id |
γενική | eius | eius | eius |
δοτική | ei | ei | ei |
αιτιατική | eum | eam | id |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | eo | ea | eo |
πτώση | πληθυντικός | ||
ονομαστική | ei/ii/i | eae | ea |
γενική | eorum | earum | eorum |
δοτική | eis/iis | eis/iis | eis/iis |
αιτιατική | eos | eas | ea |
κλητική | - | - | - |
αφαιρετική | eis/iis | eis/iis | eis/iis |
Αντωνυμικά Επίθετα
[επεξεργασία]Συσχετικές Αντωνυμίες
[επεξεργασία]Αριθμητικά (Numeralia)
[επεξεργασία]Ρήματα (Verba)
[επεξεργασία]Βοηθητικό ρήμα sum
[επεξεργασία]
|
Α συζυγία
[επεξεργασία]
|
|
Β συζυγία
[επεξεργασία]
|
|
|
Γ συζυγία
[επεξεργασία]Δ συζυγία
[επεξεργασία]Γερούνδιο
[επεξεργασία]- Κατηγορία:Γερούνδια (λατινικά)
- Το γερούνδιο είναι ρηματικό ουσιαστικό ουδέτερου γένους με ενεργητική σημασία. Διαθέτει τέσσερις πτώσεις (γενική, δοτική, αιτιατική και αφαιρετική). Ισοδυναμεί με τις πλάγιες πτώσεις του έναρθρου απαρεμφάτου της ελληνικής. Σχηματίζεται από το θέμα του ενεστώτα, και οι καταλήξεις του είναι: -ndi, -ndo, -ndum, -ndo (όπως δηλαδή των δευτερόκλιτων ουσιαστικών). Τα γερούνδια των 4 συζυγιών στη γενική είναι αντίστοιχα: amandi, dele-ndi, lege-ndi, audie-ndi
- γενική pugna-ndi τοῦ μάχεσθαι
- δοτική pugna-ndo εἰς (πρὸς) τὸ μάχεσθαι
- αιτιατική pugna-ndum τὸ μάχεσθαι
- αφαιρετική pugna-ndo τῷ μάχεσθαι (ή εμπρόθετο έναρθρο απαρέμφατο)
- Η γενική του γερουνδίου χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα ουσιαστικών, επιθέτων και των προθέσεων causa και gratia (για να)
- cupiditas pugnandi (=pugnae): επιθυμία για μάχη.
- Η δοτική εκφράζει σκοπό και χρησιμοποιείται κυρίως με επίθετα που σημαίνουν «κατάλληλος», «χρήσιμος» (aptus, idoneus, commodus, utilis)
- locus pugnando ( = pugnae) idoneus: τόπος κατάλληλος για μάχη.
- Η αιτιατική του γερουνδίου είναι πάντοτε εμπρόθετη (ad, in) και δηλώνει σκοπό, προορισμό ή αναφορά
- dux milites ad pugnandum (= ad pugnam) hortatus est: ο στρατηγός εμψύχωσε τους στρατιώτες για να πολεμήσουν]
- Η αφαιρετική του γερουνδίου χρησιμοποιείται χωρίς πρόθεση για να δηλωθεί ο τρόπος, και εμπρόθετη (de,ex, in και ab) για να δηλωθεί η αναφορά, η αφετηρία κτλ.
- Romani fortiter pugnando (= forti pugna) castra ceperunt: οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το στρατόπεδο πολεμώντας γενναία
- liber de beate vivendo: βιβλίο για (σχετικά με) την ευτυχισμένη ζωή.
- Τα αποθετικά ρήματα διαθέτουν γερούνδιο λόγω της ενεργητικής σημασίας τους.
Γερουνδιακό
[επεξεργασία]- Κατηγορία:Γερουνδιακά (λατινικά)
- Το γερουνδιακό (gerundivum) είναι ρηματικό επίθετο με παθητική διάθεση που λήγει σε –ndus, -nda, -ndum. Συνήθως σημαίνει ό,τι και τα ρηματικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής σε -τέος, -τέα, -τέον. Πολλές φορές όμως σημαίνει και εκείνο που είναι δυνατό ή άξιο να γίνει.
- Το γερουνδιακό είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία. Σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα με την προσθήκη των καταλήξεων: -ndus, -nda, -ndum και κλίνεται, όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα: ama-ndus (-a -um), dele-ndus (-a -um), lege-ndus (-a -um), audie-ndus (-a -um). Αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα της ελληνικής σε -τέος.
- Μαζί με το sum το γερουνδιακό σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία (μεταφράζουμε με το «πρέπει να»). Στην περίπτωση αυτή η σύνταξη μπορεί να είναι προσωπική ή απρόσωπη. Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικό μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο του sum στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση (όπως δηλ. το επιθετικό κατηγορούμενο) π.χ. Omnia sunt excitanda πρέπει να ανασυγκροτηθούν τα πάντα (πρβ. διαβατέος ἐστὶν ἡμῖν ὁ ποταμός). Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα, στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό, είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με πτώση διαφορετική από την αιτιατική. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται στην ονομαστική του ενικού του ουδετέρου π.χ. subveniendum est reipublicae (subvenio + δοτ.) πρέπει να βοηθήσουμε την πολιτεία (πρβ. μεθεκτέον ἐστὶν τῶν πραγμάτων).
- Η προσωπική περιφραστική συζυγία σε όλους τους τύπους της οριστικής έχει ως εξής: fides revocanda est η πίστη πρέπει να αποκατασταθεί fides revocanda erat η πίστη έπρεπε να αποκατασταθεί fides revocanda erit η πίστη θα πρέπει να αποκατασταθεί fides revocanda fuit η πίστη έπρεπε να έχει αποκατασταθεί fides revocanda fuerat η πίστη έπρεπε να είχε αποκατασταθεί fides revocanda fuerit η πίστη θα πρέπει να έχει αποκατασταθεί· στο απαρέμφατο: puto fidem revocandam esse νομίζω ότι η πίστη πρέπει να αποκατασταθεί· και στην υποτακτική: fides revocanda sit, ... revocanda esset, ...revocanda fuerit,...revocanda fuisset.
- To ποιητικό αίτιο του γερουνδιακού τίθεται σε πτώση δοτική: omnia tibi sananda sunt (όπως με τα επίθετα σε -τέος της ελληνικής).
- To sum είναι δυνατό να παραλείπεται και να υπονοείται σε διαφορετικό τύπο κάθε φορά
- constituenda iudicia (sunt)· revocanda fides (est)· comprimendae libidines (sunt)· propaganda suboles (est).
Σουπίνο
[επεξεργασία]- Κατηγορία:Σουπίνα (λατινικά)
- Το σουπίνο ή ύπτιο (supinum) είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους της Δ´ κλίσης και έχει δύο μόνο πτώσεις του ενικού, την αιτιατική (σε -um) και την αφαιρετική (σε -ū).
- ο τύπος σε -um χρησιμοποιείται με ρήματα που φανερώνουν κίνηση και δηλώνει σκοπό: venerunt auxilium postulātum (ήρθαν για να ζητήσουν βοήθεια)
- ο τύπος σε -ū ακολουθεί ορισμένα επίθετα, όπως facilis, difficilis, iucundus, mirabilis κ.ά., και δηλώνει αναφορά. Κάποτε εκφέρεται και με τη φράση fas (ή nefas) est είναι όσιο (ή ανόσιο): iucundus auditū ευάρεστος στο να τον ακούει κάποιος, hoc nefas est dictu αυτό είναι ανόσιο να το λέει κανείς.
Κατάλογος ανώμαλων ρημάτων
[επεξεργασία]Επιρρήματα (Adverbia)
[επεξεργασία]Προθέσεις (Praepositiones)
[επεξεργασία]Σύνδεσμοι (Coniunctiones)
[επεξεργασία]Επιφωνήματα (Interiectiones)
[επεξεργασία]Σημασιολογία, Λεξιλόγιο
[επεξεργασία]Παραγωγή (Derivalio)
[επεξεργασία]
Σύνθεση (Compositio)
[επεξεργασία]Φράσεις
[επεξεργασία]Ρωμαϊκό ημερολόγιο
[επεξεργασία]Οι μήνες του χρόνου (Λατινικά) | |
---|---|
- Ρωμαϊκές εορτές στη Βικιπαίδεια
- Ημερολόγιο στη Βικιπαίδεια
- Γρηγοριανό ημερολόγιο στη Βικιπαίδεια
- Ιουλιανό ημερολόγιο στη Βικιπαίδεια
- Ab urbe condita στη Βικιπαίδεια
- Κοινή Χρονολογία (Χρονολόγηση) στη Βικιπαίδεια
Βιβλιογραφία, Διαδικτυακές παραπομπές
[επεξεργασία]- Charles Bennett, New Latin Grammar (& Syntax)
- Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary
- Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
- Αχιλλέας Τζάρτζανος, Λατινική Γραμματική [και συντακτικό], επανέκδοση (μεταγλωττισμένη) για την Γ΄ Λυκείου. @ebooks.edu.gr