Παράρτημα:Γραμματική Λατινικής Γλώσσας

Από Βικιλεξικό
Μετάβαση στην πλοήγηση Πήδηση στην αναζήτηση

Εισαγωγή

[επεξεργασία]

Λατινική γλώσσα στη Βικιπαίδεια Λήμμα στη Βικιπαίδεια

Φθογγολογικό

[επεξεργασία]

Λατινικό αλφάβητο στη Βικιπαίδεια Λήμμα στη Βικιπαίδεια

Ουσιαστικά

[επεξεργασία]

Πρώτη κλίση (Declinatio prima)

[επεξεργασία]

Η πρώτη κλίση περιέχει ονόματα αρσενικά και θηλυκά. Στην ονομαστική του ενικού έχουν κατάληξη -ă (γεν. -ae). Ο χαρακτήρας του αρχικού θέματος είναι -a-. Τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά κλίνονται όπως το παρακάτω παράδειγμα:

αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική fortuna fortunae
γενική fortunae fortunārum
δοτική fortunae fortunīs
αιτιατική fortunam fortunās
κλητική fortuna fortunae
αφαιρετική fortunā fortunīs

Παρόμοια κλίνονται και τα εξής

Ανωμαλίες πρωτόκλιτων ονομάτων

[επεξεργασία]
  • Τα θηλυκά ονόματα dea (θεά) και filia (θυγατέρα), όταν είναι ανάγκη να γίνει διάκριση από τις όμοιες αντίστοιχες πτώσεις των αρσενικών δευτερόκλιτων ονομάτων deus (θεός) και filius (γιος), τη δοτική και την αφαιρετική του πληθυντικού (deis, filiis) τη σχηματίζουν κανονικά σε –abus: deis et deabus ή dis deabusque (τοῖς θεοῖς καὶ ταῖς θεαῖς), filiis et flliabus ή filiis filiabusque (τοῖς υἱοῖς καὶ ταῖς θυγατράσιν).
  • Το όνομα familia (οικογένεια) στη γενική του ενικού έχει κατάληξη κανονικά -ae, αλλά και -as (αρχαϊκή κατάληξη όμοια με την ελληνική γλώσσα) στις φράσεις pater familias (οικοδεσπότης), mater familias (οικοδέσποινα), κ.ά.
  • Άλλη αρχαϊκή κατάληξη με την οποία σχηματίζουν τη γενική ενικού πρωτόκλιτα ονόματα (κυρίως στους παλαιότερους ποιητές), είναι -āi (κατά τη β' κλίση): aulāi (=aulae, της αυλής), terrāi (= terrae, της γης).
  • Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -arum σε μερικά ονόματα συγκόπτεται σε -um: drachma→drachmarum & drachmum.
  • Αρχαία ελληνικά πρωτόκλιτα ονόματα, ιδίως κύρια, που τα πήρε και η λατινική γλώσσα, σχηματίζουν συνήθως κατά την κλίση τους στη λατινική μερικές πτώσεις του ενικού αριθμού όπως και στην αρχαία ελληνική:
Aeneas < Αἰνείας
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Aenēās
γενική Aenēae
δοτική Aenēae
αιτιατική Aenēān, Aenēam
κλητική Aenēā
αφαιρετική Aenēā
Anchises < Ἀγχίσης
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Anchīsēs
γενική Anchīsae
δοτική Anchīsae
αιτιατική Anchīsam, Anchīsēn
κλητική Anchīsā
αφαιρετική Anchīsā, Anchīsē
Penelope < Πηνελόπη
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Penelope, Penelŏpa -
γενική Penelopae, Penelopes -
δοτική Penelopae -
αιτιατική Penelopen, Penelopam -
κλητική Penelope -
αφαιρετική Penelŏpa -
  • Πολλά πρωτόκλιτα αρχαία ελληνικά σε -ης (όπως Ἀλκιβιάδης, Ἀριστείδης κ.τ.ό.) σχηματίζονται στη λατινική ως τριτόκλιτα, κατά την πρώτη κλίση της αρχαίας ελληνικής.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Alcĭbĭădes -
γενική Alcibadis, Alcibiadi, Alcibiadae -
δοτική Alcibiădae -
αιτιατική Alcibiădem, Alcibiăden -
κλητική Alcibiadē -
αφαιρετική Alcibiăde -


Δεύτερη κλίση (Declinatio secunda)

[επεξεργασία]

Η δεύτερη κλίση περιέχει ονόματα και των τριών γενών: αρσενικά και θηλυκά που λήγουν σε -us ή σε -er (γενική -i) και ουδέτερα που λήγουν σε -um (γενική -i). Ο χαρακτήρας του θέματος είναι -ο-.

αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική tubus tubī
γενική tubī tubōrum
δοτική tubō tubīs
αιτιατική tubum tubōs
κλητική tube tubī
αφαιρετική tubō tubīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική puer puerī
γενική puerī puerōrum
δοτική puerō puerīs
αιτιατική puerum puerōs
κλητική puer puerī
αφαιρετική puerō puerīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική magister magistrī
γενική magistrī magistrōrum
δοτική magistrō magistrīs
αιτιατική magistrum magistrōs
κλητική magister magistrī
αφαιρετική magistrō magistrīs
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική pilum pila
γενική pilī pilōrum
δοτική pilō pilīs
αιτιατική pilum pila
κλητική pilum pila
αφαιρετική pilō pilīs
  • Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -orum σε μερικά ονόματα συγκόπτεται σε -um: talentum=talentorum, Argivum=Argivorum).
  • Είναι αρκετά τα αρσενικά της δεύτερης κλίσεως που λήγουν σε -er, όπως puer, ager. κτλ. Αρχικά και τα ονόματα αυτά είχαν την κατάληξη -us (puer-us, όπως numer-us, agr-us κτλ.). αλλά την κατάληξη αυτή την απέβαλαν, όπως και την κατάληξη της κλητικής του ενικού -e.
  • Από τα ονόματα αυτά όσα μπροστά από το r του θέματος έχουν σύμφωνο (π.χ. agr-, libr-, κτλ.), ύστερα από την αποβολή των καταλήξεων -us και -e ανέπτυξαν μπροστά από το r ένα e βραχύ. (Έτσι προήλθε από το agr- το ager, από το libr- το liber, κτλ.).
  • Στις άλλες πτώσεις τα ονόματα που λήγουν σε -er κλίνονται όπως ακριβώς και όσα λήγουν σε -us.
  • Όμοια μεταβολή παθαίνουν κανονικά στην ονομαστική και κλητική του ενικού όταν χρησιμοποιούνται και στη λατινικά γλώσσα, τα υπερδισύλλαβα ελληνικά δευτερόκλιτα κύρια ονόματα που τελειώνουν σε -ρος. π.χ. Alexander Αλέξανδρος (αντί Alexandr-us), Antipăter Αντίπατρος (αντί Antipatr-us). Αλλά Codrus Κόδρος. Μερικά απ' αυτά διφορούνται π.χ. Cassandrus και Cassander Κάσσανδρος, Euandrus και Euander Εύανδρος.

Ανωμαλίες μερικών δευτερόκλιτων ονομάτων

[επεξεργασία]
  • Το όνομα deus θεός: α΄) δεν έχει εύχρηστη την κλητική του ενικού (dee)· αντί γι' αυτή οι ποιητές χρησιμοποιούν την κλητική του ονόματος divus (= θεός) dive, ενώ οι μεταγενέστεροι Λατίνοι την ενική ονομαστική deus (=ω θεέ)· β´) σ' όλες τις πτώσεις του πληθυντικού εκτός από την αιτιατική, έχει διπλούς και τριπλούς τύπους και σχηματίζεται ως εξής: dei (dii) di, deorum (deuni), deis (diis) dis, deos, dei (dii) di, deis (diis) dis.
  • Τα υπερδισύλλαβα ονόματα σε -ius και -ium στη γενική του ενικού πολλές φορές συναιρούν το τελικό ii σε i και τονίζονται, ύστερα από τη συναίρεση, στην παραλήγουσα, έστω και αν αυτή είναι βραχεία (αντίθετα προς τον κανόνα): Vergilius Βεργίλιος, gen. Vergilii και Vergili. officium υπηρεσία, καθήκον gen. officii και offici κτλ.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική praestigium praestigia
γενική praestigiī & praestigi praestigiōrum
δοτική praestigiō praestigiīs
αιτιατική praestigium praestigia
κλητική praestigium praestigia
αφαιρετική praestigiō praestigiīs
  • Τα κύρια ονόματα σε -ius, γνήσια Λατινικά, όπως Vergilius, Marius, Tullius κ.τ.τ. και το προσηγορικό filius (γιος), σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε i αντί ie (με συναίρεση του ie σε i): Tulli = Τύλλιε, mi fili = παιδί μου.
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική Ovidius
-
γενική Ovidiī & Ovidi
-
δοτική Ovidiō
-
αιτιατική Ovidium
-
κλητική Ovidi
-
αφαιρετική Ovidiō
-


αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική filius filiī
γενική filiī & fili filiōrum
δοτική filiō filiīs
αιτιατική filium filiōs
κλητική fili filiī
αφαιρετική filiō filiīs


Τρίτη κλίση (Declinatio tertia)

[επεξεργασία]


αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική evasio evasionēs
γενική evasionis evasionum
δοτική evasionī evasionibus
αιτιατική evasionem evasionēs
κλητική evasio evasionēs
αφαιρετική evasione evasionibus
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική bos boves
γενική bovis boum
δοτική bovi bobus or bubus
αιτιατική bovem boves
κλητική bos boves
αφαιρετική bove bobus or bubus


Τέταρτη κλίση (Declinatio quarta)

[επεξεργασία]

Η τέταρτη κλίση περιέχει ονόματα αρσενικά και θηλυκά σε -us (γενική -us) και ουδέτερα σε -u (γενική -us). Ο χαρακτήρας του αρχικού θέματος είναι -u.

αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική manus manūs
γενική manūs manuum
δοτική manuī manibus
αιτιατική manum manūs
κλητική manus manūs
αφαιρετική manū manibus
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική cornū cornŭă
γενική cornūs cornŭŭm
δοτική cornū cornĭbus
αιτιατική cornū cornŭă
κλητική cornū cornŭă
αφαιρετική cornū cornĭbus
  • τη δοτική του ενικού τη σχηματίζουν κάποτε και όσα λήγουν σε -us (με συναίρεση του -ui σε -u) όπως τα ουδέτερα, π.χ. senatu (senatui)
  • τη δοτική (και αφαιρετική) του πληθυντικού τη σχηματίζουν σε -ubus (αντί -ibus) τα ονόματα artus (άρθρο) (πληθ. artus τα μέλη του σώματος) και tribus (φυλή, τριτύς): artubus. tribubus· τα ονόματα lacus (λίμνη) και portus (λιμάνι) στην πτώση αυτή διφορούνται: lacibus και lacubus, portibus και portubus.
  • το όνομα domus (οικία) έχει και μερικούς τύπους σχηματισμένους με τις καταλήξεις της β' κλίσεως (κανονικά την αφαιρετική του ενικού και την αιτιατική του πληθυντικού): Singul.domus - domus - domui - domum - domus – domo, Plur. domus - domuum (και domorum) domĭbus - domos - domus - domibus.
  • Υπάρχει και τύπος (της γενικής του ενικού ως τοπικής) domi, πάντοτε ως επίρρημα (=οίκοι).
  • Από τα ονόματα της τέταρτης κλίσεως σε -us θηλυκά είναι μόνο τα: acus (βελόνη), domus (οικία), idus (πληθυντικού μόνο: ειδοί), manus (χέρι), porticus (στοά) και tribus (τριττύς).

Πέμπτη κλίση (Declinatio quinta)

[επεξεργασία]
αριθμός ενικός πληθυντικός
ονομαστική diēs diēs
γενική dieī diērum
δοτική dieī diēbus
αιτιατική diem diēs
κλητική diēs diēs
αφαιρετική diē diēbus


Ανώμαλα ονόματα

[επεξεργασία]

Πολλά ονόματα της λατινικής, όπως και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, είναι ανώμαλα:

Ετερόκλιτα (heteroclĭta)

[επεξεργασία]
  • iugerum-i το πλέθρο Plur. iuger-a, -um, -ibus, όπως η γ´ κλίση
  • vas, vas-is, αγγείο vasa, -orum, -is, όπως η β´ κλίση
  • requies-ētis ησυχία Sing. acc. και requiem, abl. requie, κατά την ε´ κλίση.
  • Σημείωση. Τα ficus-i συκιά και laurus-i δάφνη (της β´ κλίσεως) έχουν από την δ´ κλίση τις πτώσεις που λήγουν σε -us και -u.

Αφθονούντα (abundantia)

[επεξεργασία]

δηλ. ονόματα που κλίνονται

α´) σε δύο διαφορετικά γένη, όπως

  • baculum και baculus βακτηρία
  • callum και callus ο κάλος
  • clipĕus και clipeum ασπίδα
  • pilĕus και pileum
  • πβ. αρχ. ελλ. ο ζυγός και το ζυγόν κτλ.

β') σε δύο διαφορετικές κλίσεις, όπως

  • materia-ae και materies-ei ύλη
  • elephans-antis και elephantus-i ελέφαντας
  • plĕbs-plēbis και plēbes-bĕi ο λαός (οι πληβείοι)∙

γ') σε διαφορετικό γένος και κλίση, όπως

  • alimonia-ae και alimonium -i τροφή
  • tapetum-i και tapes-ētis τάπητας
  • conātum-i και conātus-us απόπειρα
  • penum-i και penus-ŏris(ουδ.) και penus-us (θηλ.) τροφή

Ελλειπτικά (defectiva)

[επεξεργασία]

Α') ελλειπτικά κατά τον αριθμό (defectiva numero), δηλαδή είναι:

α') μόνο ενικού αριθμού (singularia tantum): τέτοια κανονικώς είναι τα κύρια ονόματα προσώπων ή πραγμάτων, δηλ. πόλεων, ποταμών, βουνών, κ.τ.ό., όπως Sulla Σύλλας, Roma Ρώμη, Carthago Καρχηδών, Tiberi Τίβερις, Aetna Αίτνα κτλ., τα ονόματα αφηρημένων εννοιών, όπως iustitia δικαιοσύνη, pietas ευσέβεια κτλ.,τα ονόματα των φυσικών σωμάτων ή φαινομένων, όπως sol ήλιος, luna σελήνη, hiems χειμώνας, ver άνοιξη, κτλ., τα ονόματα των μετάλλων, όπως aurum χρυσός, argentum άργυρος, aes χαλκός κτλ.

β') μόνο πληθυντικού αριθμού (pluralia tantum): τέτοια κανονικώς είναι τα ονόματα των λαών ή εθνών, όπως Sabīni οι Σαβίνοι, Aedŭi οι Αίδουοι, Galli οι Γαλάτες κτλ., συγκροτημάτων νησιών ή βουνών, όπως Baleāres οι Βαλεαρίδες (νησιά), Alpes οι Άλπεις, κτλ., μερικών πόλεων, όπως Athenae Αθήναι, Puteŏli οι Ποτίολοι (πόλη) κτλ., εορτών, όπως Bacchanalia τα Διονύσια. Saturnalia τα Κρόνια, κτλ.

Pluralia tantum, δηλ. εύχρηστα μόνο στον πληθυντικό αριθμό, είναι, εκτός από τα άλλα, τα εξής πιο συνηθισμένα ονόματα:

  • arma-orum όπλα
  • superi-orum οι άνω θεοί
  • moenia-ium τείχη
  • infĕri-orum οι κάτω θεοί
  • insidiae-arum ενέδρα
  • manes-ium οι ψυχές (των νεκρών)
  • spolia-orum λάφυρα
  • divitiae-arum ο πλούτος
  • indutiae-arum ανακωχή
  • tenebrae-arum το σκοτάδι
  • idus-uum αι ειδοί
  • fauces-ium ο λάρυγγας
  • libĕri-orum τα τέκνα
  • viscĕra-um τα σπλάχνα
  • postĕri-orum οι απόγονοι
  • nuptiae-arum ο γάμος
  • maiōres-um οι πρόγονοι
  • exsequiae-arum η εκφορά

Σημείωση. Μερικά ονόματα στον πληθυντικό αριθμό αλλάζουν σημασία. π.χ.

  • aedes-is ναός aedes-ium οικία
  • aqua-ae νερό aquae-arum ιαματικά νερά
  • auxilium-i βοήθεια auxilia-orum επικουρικό στράτευμα
  • castrum-i (ή μάλλον castellum-i) το φρούριο castra-orum στρατόπεδο
  • copia-ae αφθονία copiae-arum στρατεύματα
  • impedimentum-i εμπόδιο impedimenta-orum αποσκευές
  • littera-ae γράμμα του αλφαβήτου litterae-arum επιστολή, συγγράμματα
  • opĕra-ae κόπος opĕrae-arum εργάτες
  • rostrum-i ράμφος ή έμβολο. rostra-orum το δημόσιο βήμα(στη ρωμαϊκή αγορά)

Β´) ελλειπτικά κατά την πτώση (defectiva casibus)· πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:

  • dicis (γεν. ενικ.) εύχρηστο στις φράσεις dicis causā και dicis gratia (= για τον τύπο).
  • fas όπως και nefas ανόσιο, εύχρηστο μόνο στην ονομαστική του ενικού.
  • fors τύχη, εύχρηστο ακόμη και στην αφαιρετική ενικού forte κατά τύχην.
  • infitias (αιτ. πληθ.) εύχρηστο στη φράση infitias ire «αρνείσθαι».
  • pondo (αφαιρ. ενικ.) το βάρος, εύχρηστο στις φράσεις: uncia pondo μια ουγγιά (το βάρος), corōna aurea pondo ducentum librarum στεφάνι χρυσό διακοσίων λιτρών (βάρος).
  • sponte (αφαιρ. ενικ. του άχρηστου ονόματος spons, θηλ.). εύχρηστο κυρίως στις φράσεις meā (tuā, suā) sponte με τη δική μου (τη δική σου, τη δική του) βούληση.
  • vicis (γεν. ενικ. του άχρηστου vix ή vicis εναλλαγή), σε χρήση η αιτιατική vicem, η αφαιρετική vice και του πληθυντικού η ονομαστική και η αιτιατική vices και η αφαιρετική vicibus (βλ. και vis).

Άκλιτα (indeclinabilia)

[επεξεργασία]
  • instar (ουδ. ονομ. και αιτ. ενικ.) είδος - μορφή
  • mane (ουδ. ονομ. αιτ. και αφαιρ. ενικ.) πρωί
  • secus (ουδ. ονομ. και αιτ.) γένος - φύλο

Επίθετα

[επεξεργασία]

Δευτερόκλιτα επίθετα

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική magnus magna magnum magnī magnae magna
γενική magnī magnae magnī magnōrum magnārum magnōrum
δοτική magnō magnae magnō magnīs magnīs magnīs
αιτιατική magnum magnam magnum magnōs magnās magna
κλητική magne magna magnum magnī magnae magna
αφαιρετική magnō magnā magnō magnīs magnīs magnīs

ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική pulcher pulchra pulchrum pulchrī pulchrae pulchra
γενική pulchrī pulchrae pulchrī pulchrōrum pulchrārum pulchrōrum
δοτική pulchrō pulchrae pulchrō pulchrīs pulchrīs pulchrīs
αιτιατική pulchrum pulchram pulchrum pulchrōs pulchrās pulchra
κλητική pulcher pulchra pulchrum pulchrī pulchrae pulchra
αφαιρετική pulchrō pulchrā pulchrō pulchrīs pulchrīs pulchrīs

Τριτόκλιτα επίθετα

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική manualis manualis manuale manualēs manualēs manualia
γενική manualis manualis manualis manualium manualium manualium
δοτική manualī manualī manualī manualibus manualibus manualibus
αιτιατική manualem manualem manuale manualēs manualēs manualia
κλητική manualis manualis manuale manualēs manualēs manualia
αφαιρετική manuali manuali manuali manualibus manualibus manualibus

Ανώμαλα επίθετα

[επεξεργασία]

Παραθετικά επιθέτων

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική maior maior maius maiorēs maiorēs maiōra
γενική maiōris maiōris maiōris maiōrum maiōrum maiōrum
δοτική maiōrī maiōrī maiōrī maiōribus maiōribus maiōribus
αιτιατική maiōrem maiōrem maius maiōrēs maiōrēs maiōra
κλητική maior maior maius maiorēs maiorēs maiōra
αφαιρετική maiōre maiōre maiōre maiōribus maiōribus maiōribus

Μετοχές

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική constans constans constans constantēs constantēs constantia
γενική constantis constantis constantis constantium constantium constantium
δοτική constantī constantī constantī constantibus constantibus constantibus
αιτιατική constantem constantem constans constantēs constantēs constantia
κλητική constans constans constans constantēs constantēs constantia
αφαιρετική constante/
constanti
constante/
constanti
constante/
constanti
constantibus constantibus constantibus

Αντωνυμίες (Pronomina)

[επεξεργασία]

Προσωπικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]
Προσωπική Αντωνυμία
ενικός
πτώση α' πρόσωπο β' πρόσωπο γ' πρόσωπο
ονομαστική ego tu -
γενική mei tui sui
δοτική mihi tibi sibi
αιτιατική me te se
κλητική - - -
αφαιρετική (a) me (a) te (a) se
πτώση πληθυντικός
ονομαστική nos vos -
γενική nostri & nostrum vestri & vestrum sui
δοτική nobis vobis sibi
αιτιατική nos vos se
κλητική - - -
αφαιρετική (a) nobis (a) vobis (a) se
  • Από τους δύο τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και του β' προσώπου (nostri, nostrum-vestri, vestrum) χρησιμοποιείται ο τύπος που λήγει σε -i, όταν η γενική αυτή μέσα στο λόγο είναι αντικειμενική ή κτητική και ο τύπος σε -um όταν η γενική αυτή είναι διαιρετική: amici memores nostri (vestri) sunt «οἱ φίλοι μνήμονες ἡμῶν (ὑμῶν) εἰσίν» (= οι φίλοι μάς ενθυμούνται)· melior pars nostri immortalis est «τὸ κρεῖττον ἡμῶν μέρος ἀθάνατόν ἐστι» (= το πολυτιμότερο μέρος μας είναι αθάνατο)· αλλά: multi nostrum πολλοί από μας, quis vestrum ποιος από σας.
  • Οι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών, εκτός από τον τύπο tu και τους τύπους της γενικής πληθυντικού του α' και του β' προσώπου, ενισχύονται, όταν υπάρχει έμφαση ή αντιδιαστολή, με το πρόσφυμα met: egŏ-met (πβλ. «ἔγωγε»), nōsmet («ἡμεῖς γε - ἡμᾶς γε») - tēmet «σέ γε», sēmet «ἑαυτόν γε». Ο τύπος tu ενισχύεται με το πρόσφυμα tĕ: tūte «σύ γε». Τέλος οι τύποι me, te, se ενισχύονται με διπλασιασμό: mēmē «ἐμέ γε», tētē «σέ γε», sēsē «ἑαυτόν γε».

Κτητικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική meus mea meum meī meae mea
γενική meī meae meī meōrum meārum meōrum
δοτική meō meae meō meīs meīs meīs
αιτιατική meum meam meum meōs meās mea
κλητική - - - - - -
αφαιρετική meō meā meō meīs meīs meīs
Η κλητική ενικού του αρσενικού είναι mi ή meus, ενώ του θηλυκού mea

ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική tuus tua tuum tuī tuae tua
γενική tuī tuae tuī tuōrum tuārum tuōrum
δοτική tuō tuae tuō tuīs tuīs tuīs
αιτιατική tuum tuam tuum tuōs tuās tua
κλητική - - - - - -
αφαιρετική tuō tuā tuō tuīs tuīs tuīs

ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική suus sua suum suī suae sua
γενική suī suae suī suōrum suārum suōrum
δοτική suō suae suō suīs suīs suīs
αιτιατική suum suam suum suōs suās sua
κλητική - - - - - -
αφαιρετική suō suā suō suīs suīs suīs

ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική noster nostra nostrum nostrī nostrae nostra
γενική nostrī nostrae nostrī nostrōrum nostrārum nostrōrum
δοτική nostrō nostrae nostrō nostrīs nostrīs nostrīs
αιτιατική nostrum nostram nostrum nostrōs nostrās nostra
κλητική - - - - - -
αφαιρετική nostrō nostrā nostrō nostrīs nostrīs nostrīs

ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική vester vestra vestrum vestrī vestrae vestra
γενική vestrī vestrae vestrī vestrōrum vestrārum vestrōrum
δοτική vestrō vestrae vestrō vestrīs vestrīs vestrīs
αιτιατική vestrum vestram vestrum vestrōs vestrās vestra
κλητική - - - - - -
αφαιρετική vestrō vestrā vestrō vestrīs vestrīs vestrīs

Δεικτικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]
ενικός πληθυντικός
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ονομαστική hic haec hōc hae haec
γενική hūiŭs hūiŭs hūiŭs hōrum hārum hōrum
δοτική hŭīc hŭīc hŭīc hīs hīs hīs
αιτιατική hunc hanc hōc hōs hās haec
κλητική - - - - - -
αφαιρετική hōc hāc hōc hīs hīs hīs

Οριστικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]

Αναφορικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]
Προσωπική Αντωνυμία
ενικός
πτώση α' πρόσωπο β' πρόσωπο γ' πρόσωπο
ονομαστική qui quae quod
γενική cuius cuius cuius
δοτική cui cui cui
αιτιατική quem quam quod
κλητική - - -
αφαιρετική quo qua quo
πτώση πληθυντικός
ονομαστική qui quae quae
γενική quorum quarum quorum
δοτική quibus quibus quibus
αιτιατική quos quas quae
κλητική - - -
αφαιρετική quibus quibus quibus

Ερωτηματικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]

Αόριστες Αντωνυμίες

[επεξεργασία]
Οριστική Αντωνυμία
ενικός
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ονομαστική is ea id
γενική eius eius eius
δοτική ei ei ei
αιτιατική eum eam id
κλητική - - -
αφαιρετική eo ea eo
πτώση πληθυντικός
ονομαστική ei/ii/i eae ea
γενική eorum earum eorum
δοτική eis/iis eis/iis eis/iis
αιτιατική eos eas ea
κλητική - - -
αφαιρετική eis/iis eis/iis eis/iis

Αντωνυμικά Επίθετα

[επεξεργασία]

Συσχετικές Αντωνυμίες

[επεξεργασία]

Αριθμητικά (Numeralia)

[επεξεργασία]

Ρήματα (Verba)

[επεξεργασία]

Βοηθητικό ρήμα sum

[επεξεργασία]

Α συζυγία

[επεξεργασία]

Β συζυγία

[επεξεργασία]

Γ συζυγία

[επεξεργασία]

Δ συζυγία

[επεξεργασία]

Γερούνδιο

[επεξεργασία]
  • Κατηγορία:Γερούνδια (λατινικά)
  • Το γερούνδιο είναι ρηματικό ουσιαστικό ουδέτερου γένους με ενεργητική σημασία. Διαθέτει τέσσερις πτώσεις (γενική, δοτική, αιτιατική και αφαιρετική). Ισοδυναμεί με τις πλάγιες πτώσεις του έναρθρου απαρεμφάτου της ελληνικής. Σχηματίζεται από το θέμα του ενεστώτα, και οι καταλήξεις του είναι: -ndi, -ndo, -ndum, -ndo (όπως δηλαδή των δευτερόκλιτων ουσιαστικών). Τα γερούνδια των 4 συζυγιών στη γενική είναι αντίστοιχα: amandi, dele-ndi, lege-ndi, audie-ndi
  • γενική pugna-ndi τοῦ μάχεσθαι
  • δοτική pugna-ndo εἰς (πρὸς) τὸ μάχεσθαι
  • αιτιατική pugna-ndum τὸ μάχεσθαι
  • αφαιρετική pugna-ndo τῷ μάχεσθαι (ή εμπρόθετο έναρθρο απαρέμφατο)
  • Η γενική του γερουνδίου χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα ουσιαστικών, επιθέτων και των προθέσεων causa και gratia (για να)
    cupiditas pugnandi (=pugnae): επιθυμία για μάχη.
  • Η δοτική εκφράζει σκοπό και χρησιμοποιείται κυρίως με επίθετα που σημαίνουν «κατάλληλος», «χρήσιμος» (aptus, idoneus, commodus, utilis)
    locus pugnando ( = pugnae) idoneus: τόπος κατάλληλος για μάχη.
  • Η αιτιατική του γερουνδίου είναι πάντοτε εμπρόθετη (ad, in) και δηλώνει σκοπό, προορισμό ή αναφορά
    dux milites ad pugnandum (= ad pugnam) hortatus est: ο στρατηγός εμψύχωσε τους στρατιώτες για να πολεμήσουν]
  • Η αφαιρετική του γερουνδίου χρησιμοποιείται χωρίς πρόθεση για να δηλωθεί ο τρόπος, και εμπρόθετη (de,ex, in και ab) για να δηλωθεί η αναφορά, η αφετηρία κτλ.
    Romani fortiter pugnando (= forti pugna) castra ceperunt: οι Ρωμαίοι κατέλαβαν το στρατόπεδο πολεμώντας γενναία
    liber de beate vivendo: βιβλίο για (σχετικά με) την ευτυχισμένη ζωή.
  • Τα αποθετικά ρήματα διαθέτουν γερούνδιο λόγω της ενεργητικής σημασίας τους.

Γερουνδιακό

[επεξεργασία]
  • Κατηγορία:Γερουνδιακά (λατινικά)
  • Το γερουνδιακό (gerundivum) είναι ρηματικό επίθετο με παθητική διάθεση που λήγει σε –ndus, -nda, -ndum. Συνήθως σημαίνει ό,τι και τα ρηματικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής σε -τέος, -τέα, -τέον. Πολλές φορές όμως σημαίνει και εκείνο που είναι δυνατό ή άξιο να γίνει.
    delenda est Carthago: καταστρεπτέα ἐστίν ή Καρχηδών· πρέπει να καταστραφεί η Καρχηδών
    legendae sunt litterae: αναγνωστέα ἐστίν ή ἐπιστολή· πρέπει να αναγνωσθεί η επιστολή
    facinus laudandum: έργο που πρέπει να επαινεθεί ή είναι άξιο να επαινεθεί, αξιέπαινο
  • Το γερουνδιακό είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία. Σχηματίζεται από το ενεστωτικό θέμα με την προσθήκη των καταλήξεων: -ndus, -nda, -ndum και κλίνεται, όπως τα δευτερόκλιτα επίθετα: ama-ndus (-a -um), dele-ndus (-a -um), lege-ndus (-a -um), audie-ndus (-a -um). Αντιστοιχεί στα ρηματικά επίθετα της ελληνικής σε -τέος.
  • Μαζί με το sum το γερουνδιακό σχηματίζει τη λεγόμενη παθητική περιφραστική συζυγία (μεταφράζουμε με το «πρέπει να»). Στην περίπτωση αυτή η σύνταξη μπορεί να είναι προσωπική ή απρόσωπη. Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικό μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική. Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο του sum στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση (όπως δηλ. το επιθετικό κατηγορούμενο) π.χ. Omnia sunt excitanda πρέπει να ανασυγκροτηθούν τα πάντα (πρβ. διαβατέος ἐστὶν ἡμῖν ὁ ποταμός). Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα, στο οποίο ανήκει το γερουνδιακό, είναι αμετάβατο ή συντάσσεται με πτώση διαφορετική από την αιτιατική. Στην περίπτωση αυτή το γερουνδιακό βρίσκεται στην ονομαστική του ενικού του ουδετέρου π.χ. subveniendum est reipublicae (subvenio + δοτ.) πρέπει να βοηθήσουμε την πολιτεία (πρβ. μεθεκτέον ἐστὶν τῶν πραγμάτων).
  • Η προσωπική περιφραστική συζυγία σε όλους τους τύπους της οριστικής έχει ως εξής: fides revocanda est η πίστη πρέπει να αποκατασταθεί fides revocanda erat η πίστη έπρεπε να αποκατασταθεί fides revocanda erit η πίστη θα πρέπει να αποκατασταθεί fides revocanda fuit η πίστη έπρεπε να έχει αποκατασταθεί fides revocanda fuerat η πίστη έπρεπε να είχε αποκατασταθεί fides revocanda fuerit η πίστη θα πρέπει να έχει αποκατασταθεί· στο απαρέμφατο: puto fidem revocandam esse νομίζω ότι η πίστη πρέπει να αποκατασταθεί· και στην υποτακτική: fides revocanda sit, ... revocanda esset, ...revocanda fuerit,...revocanda fuisset.
  • To ποιητικό αίτιο του γερουνδιακού τίθεται σε πτώση δοτική: omnia tibi sananda sunt (όπως με τα επίθετα σε -τέος της ελληνικής).
  • To sum είναι δυνατό να παραλείπεται και να υπονοείται σε διαφορετικό τύπο κάθε φορά
    constituenda iudicia (sunt)· revocanda fides (est)· comprimendae libidines (sunt)· propaganda suboles (est).

Σουπίνο

[επεξεργασία]
  • Κατηγορία:Σουπίνα (λατινικά)
  • Το σουπίνο ή ύπτιο (supinum) είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους της Δ´ κλίσης και έχει δύο μόνο πτώσεις του ενικού, την αιτιατική (σε -um) και την αφαιρετική (σε -ū).
    • ο τύπος σε -um χρησιμοποιείται με ρήματα που φανερώνουν κίνηση και δηλώνει σκοπό: venerunt auxilium postulātum (ήρθαν για να ζητήσουν βοήθεια)
    • ο τύπος σε -ū ακολουθεί ορισμένα επίθετα, όπως facilis, difficilis, iucundus, mirabilis κ.ά., και δηλώνει αναφορά. Κάποτε εκφέρεται και με τη φράση fasnefas) est είναι όσιο (ή ανόσιο): iucundus auditū ευάρεστος στο να τον ακούει κάποιος, hoc nefas est dictu αυτό είναι ανόσιο να το λέει κανείς.

Κατάλογος ανώμαλων ρημάτων

[επεξεργασία]

Επιρρήματα (Adverbia)

[επεξεργασία]

Προθέσεις (Praepositiones)

[επεξεργασία]

Σύνδεσμοι (Coniunctiones)

[επεξεργασία]

Επιφωνήματα (Interiectiones)

[επεξεργασία]

Σημασιολογία, Λεξιλόγιο

[επεξεργασία]

Παραγωγή (Derivalio)

[επεξεργασία]

Σύνθεση (Compositio)

[επεξεργασία]

Φράσεις

[επεξεργασία]

Ρωμαϊκό ημερολόγιο

[επεξεργασία]
Οι μήνες του χρόνου
(Λατινικά)
Ianuarius
Februarius
Martius
Aprilis
Maius
Iunius
Iulius
Augustus
September
October
November
December

Βιβλιογραφία, Διαδικτυακές παραπομπές

[επεξεργασία]