να
Νέα ελληνικά (el)
[επεξεργασία]
Ετυμολογία 1
[επεξεργασία]
Προφορά
[επεξεργασία]
Σύνδεσμος
[επεξεργασία]
να
- (σε κύριες προτάσεις)
- μακάρι, είθε δηλώνει ευχή ή κατάρα (μπορεί να συνοδεύεται από τα μακάρι, είθε )
Να ζήσεις!- Άντε να χαθείς!
- (με παρελθοντικό χρόνο) δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού ή απραγματοποίητη ευχή
- Τι παραπονιέσαι; Να ερχόσουν κι εσύ μαζί μας
- Μακάρι να ζούσε ο πατέρας σας να σας καμάρωνε
- (σε απαντήσεις) μπορεί να δηλώνει συμφωνία], αποδοχή ή παραχώρηση
- Να έρθω κι εγώ μαζί σας; - Να έρθεις.
- (σε ερωτηματικές προτάσεις) δηλώνει απορία, επιθυμία, αγανάκτηση ή άλλα συναισθήματα
- Να μου το εξηγήσεις, σε παρακαλώ;
- δηλώνει προτροπή, διαταγή, απαγόρευση ή παράκληση
- Να μελετήσεις πιο προσεκτικά!
- (σε επιφωνηματικές προτάσεις) δηλώνει αγανάκτηση, έκπληξη, θαυμασμό
- Μα να μην το δω!
- μακάρι, είθε δηλώνει ευχή ή κατάρα (μπορεί να συνοδεύεται από τα μακάρι, είθε )
- (σε δευτερεύουσες προτάσεις)
- εισάγει συμπερασματικές προτάσεις
- Δεν είμαι δυνατή (ώστε) να σηκώσω τέτοιο βάρος.
- εισάγει τελικές προτάσεις
- Θα πάω (για) να βεβαιωθώ.
- Ελα να φας!
- εισάγει βουλητικές προτάσεις (συχνά με τα χωρίς, δίχως, αντί)
- Θέλω να φύγω.
- Δίχως να θέλω να περιαυτολογήσω, οι προβλέψεις μου συνήθως επιβεβαιώνονται.
- εισάγει ειδικές προτάσεις
- Δεν πιστεύω να διαφωνείς.
- αντί του υποθετικού, παραχωρητικού ή αοριστολογικού αν
- Να μη σε ήξερα, θα έλεγα ότι είσαι τεμπέλης.
- Και να γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, δε θα σου κάνω τη χάρη.
- Όπου και να πήγα, πουθενά δεν ήταν σαν τον τόπο μου
- σε αναφορικές προτάσεις
- Σιγά μη βρεις τέτοια ώρα φαρμακείο (που) να 'ναι ανοιχτό.
- σε χρονικές προτάσεις μετά τα μέχρι, πριν, προτού
- Έφαγα μισή ώρα (μέχρι) να βρω θέση για παρκάρισμα.
- Οι ψαρόβαρκες έφυγαν λίγο πριν να δύσει ο ήλιος.
- εισάγει συμπερασματικές προτάσεις
Σημειώσεις
[επεξεργασία]Παλιότερες γραφές: πολυτονικό νά, πάντοτε με βαρεία: νὰ
- Με γραφές νἆταν/νἄτανε (νάταν, νάτανε) < να 'ταν(ε), να ήταν(ε)
- ※ Σφίξε μας, μάννα, σφίξε μας. Γυμνά, ξαρματωμένα, | σὰν νἄτανε κατάδικα, σὰν νἆταν νικημένα, |ἔρχονται μὲς στὸν κόρφο σου. Δῶσέ μας τὴν εὐχή σου | καὶ σβύε πᾶσα μας πληγὴ μ' ἕνα θερμὸ φιλί σου.
- 1857 Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης, Ἡ δάφνη καὶ τὸ ἀηδόνι, Εἰκοστὴ Πέμπτη Μαρτίου
- Σημείωση: εδώ το «νά» ενώνεται με το ἤτανε σε «νἄτανε» και με το ἦταν σε «νἆταν».
- ※ Σφίξε μας, μάννα, σφίξε μας. Γυμνά, ξαρματωμένα, | σὰν νἄτανε κατάδικα, σὰν νἆταν νικημένα, |ἔρχονται μὲς στὸν κόρφο σου. Δῶσέ μας τὴν εὐχή σου | καὶ σβύε πᾶσα μας πληγὴ μ' ἕνα θερμὸ φιλί σου.
- Σε απλούστερα κείμενα της καθαρεύουσας αντί του ἵνα
- ※ 1. Νὰ ῥάπτῃ, νὰ πλέκῃ καὶ νὰ ἐπισκευάζῃ. 2. Νὰ ἐργάζηται τὴν μηχανὴν τῆς ῥαπτικῆς. 3. Νὰ μαγειρεύῃ, νὰ σαρώνῃ καὶ νὰ τηρῇ τὰ τῆς οἰκίας ἐν τάξει. 4. Νὰ διευθετῇ μόνη τὴν κόμην αὐτῆς κομψῶς. 5. Νὰ γράφῃ, ν’ ἀναγινώσκῃ καὶ ν’ ἀριθμῇ. 6. Νὰ νοσηλεύῃ τοὺς ἀσθενεῖς, νὰ ἦναι γενναιόκαρδος καὶ νὰ συντρέχῃ τοὺς ἐνδεεῖς. 7. Νὰ δέχηται τοὺς ἐπισκεπτομένους τοὺς γονεῖς, ἐν ἀπουσίᾳ αὐτῶν καὶ νὰ περιποιῆται αὐτοὺς καὶ φιλοφρόνως καὶ εὐγενῶς. Διὰ τῶν γνώσεων τούτων θέλει δυνηθῇ, νὰ καταστήσῃ ἑαυτήν τε καὶ τὸν πλησίον αὐτῆς εὐτυχῆ.
- 1876 Ανώνυμος, Ἀθηναΐς-Ἔτος Α΄, τεῦχος 2, Τί ὀφείλει νὰ γινώσκῃ ἑκάστη κόρη, Ἀθῆναι 1 Φεβρουαρίου 1876
- ※ 1. Νὰ ῥάπτῃ, νὰ πλέκῃ καὶ νὰ ἐπισκευάζῃ. 2. Νὰ ἐργάζηται τὴν μηχανὴν τῆς ῥαπτικῆς. 3. Νὰ μαγειρεύῃ, νὰ σαρώνῃ καὶ νὰ τηρῇ τὰ τῆς οἰκίας ἐν τάξει. 4. Νὰ διευθετῇ μόνη τὴν κόμην αὐτῆς κομψῶς. 5. Νὰ γράφῃ, ν’ ἀναγινώσκῃ καὶ ν’ ἀριθμῇ. 6. Νὰ νοσηλεύῃ τοὺς ἀσθενεῖς, νὰ ἦναι γενναιόκαρδος καὶ νὰ συντρέχῃ τοὺς ἐνδεεῖς. 7. Νὰ δέχηται τοὺς ἐπισκεπτομένους τοὺς γονεῖς, ἐν ἀπουσίᾳ αὐτῶν καὶ νὰ περιποιῆται αὐτοὺς καὶ φιλοφρόνως καὶ εὐγενῶς. Διὰ τῶν γνώσεων τούτων θέλει δυνηθῇ, νὰ καταστήσῃ ἑαυτήν τε καὶ τὸν πλησίον αὐτῆς εὐτυχῆ.
Εκφράσεις
[επεξεργασία]- για να (παλιότερα: διὰ νά)
- που να μη
- προκειμένου να
Μεταφράσεις
[επεξεργασία]
Ετυμολογία 2
[επεξεργασία] Προφορά
[επεξεργασία] Μόριο
[επεξεργασία]να
- χρησιμεύει για να δείξουμε κάτι
- να τον!
- Να το βιβλίο που σου 'λεγα.
- ※ — Νά την! ἐφώνησε, προλαβών, ὁ γέρων, περίλυπος καὶ ἀγανακτῶν· δεικνύων δὲ αὐτὴν εἰς τοὺς ἄλλους: — Πλησιάσατε, κύριοι λογιώτατοι, νὰ ἰδῆτε, προσέθηκε μετ’ εἰρωνίας καὶ θριάμβου. Τὰ βλέπετε; Ἄβουλα καὶ οὐδαμῶς τῶν Ἀργείων: Κουκοῦτσι μυαλὸ δὲν ἔχουν οἱ Ἀργεῖοι! Νά, χάλια! Εἶνε νὰ τὸ ὑποφέρῃ κανείς; Τί αἶσχος καὶ τί καταδίκη! Ὁρίστε τόρα καὶ μὴ ἐντρέπεσθε, μὴ κοκκινίζετε, μὴ ἀγανακτῆτε, ἂν μπορῆτε! Δὲν σᾶς τὰ ἔλεγα ἐγώ;
- συνοδευόμενο από ένα ή δύο χέρια με όλα τα δάχτυλα ανοιχτά, σημαίνει βρισιά] (παλιότερα κακή ευχή)
- Να!
- ≈ συνώνυμα: όρσε (ιδιωματικό), πάρ' τα
- → δείτε τη λέξη μούτζα
Εκφράσεις
[επεξεργασία]- να τα μας... (για κάτι δυσάρεστο που ήταν αναμενόμενο)
Μεταφράσεις
[επεξεργασία]
Αναφορές
[επεξεργασία]
- 1 2 να - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- ↑ να - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
Κατηγορίες:
- Κληρονομημένες λέξεις από τα μεσαιωνικά ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από τα μεσαιωνικά ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Κληρονομημένες λέξεις από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με προφορά ΔΦΑ (νέα ελληνικά)
- Νέα ελληνικά
- Σύνδεσμοι (νέα ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα ποίησης (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα τύπου (καθαρεύουσα)
- Λήμματα με παραθέματα (καθαρεύουσα)
- Μόρια (νέα ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (ελληνικά)