Παράρτημα:Γραμματική (μεσαιωνικά ελληνικά)

Γλώσσα: Μεσαιωνικά ελληνικά » Γραμματική » Παράρτημα:Γραμματική ««« « Παραρτήματα γραμματικής

Αυτή η σελίδα είναι ακόμη υπό κατασκευή

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ της ΔΗΜΩΔΟΥΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Φωνητική - Φωνολογία H γραφή Γράμματα Ορθογραφία ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ - Κλιτικοί πίνακες  1. Άρθρο οριστικό άρθρο αόριστο άρθρο  2. Ουσιαστικά  3. Επίθετα Επίθετα: εισαγωγή Κλίση επιθέτων Παραθετικά των επιθέτων  4. Αριθμητικά Αριθμητικά: εισαγωγή Αριθμητικά επίθετα Απόλυτα αριθμητικά Τακτικά αριθμητικά Πολλαπλασιαστικά αριθμητικά Αναλογικά αριθμητικά Αριθμητικά ουσιαστικά  5. Αντωνυμίες Αντωνυμίες: εισαγωγή Προσωπικές αντωνυμίες Κτητικές αντωνυμίες Αυτοπαθείς αντωνυμίες Οριστικές αντωνυμίες Δεικτικές αντωνυμίες Αναφορικές αντωνυμίες Ερωτηματικές αντωνυμίες Αόριστες αντωνυμίες  6. Ρήματα Ρήματα: εισαγωγή Φωνές  7. Μετοχές  8. Επιρρήματα Επιρρήματα: εισαγωγή Καταλήξεις επιρρημάτων Παραθετικά των επιρρημάτων  9. Προθέσεις 10. Σύνδεσμοι 11. Επιφωνήματα 12. Μόρια ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΣΗΜΑΣΙΑ ΛΕΞΕΩΝ Σημασιολογία, Λεξιλόγιο Παραγωγή Σύνθεση Βιβλιογραφία Βιβλία Λεξικά Διαδίκτυο Παρακαλούνται οι συντάκτες της μεσαιωνικής ελληνικής να προσθέτουν σταδιακά τις σημειώσεις τους από τη #Βιβλιογραφία και λήμματα για τα παραδείγματα με παραθέματα και ένδειξη περιόδου ή αιώνα. περισσότερα στη Βικιλεξικό:Βιβλιοθήκη (μεσαιωνικά ελληνικά) Δείτε Μεσαιωνική ελληνική γλώσσα στη Βικιπαίδεια  Medieval Greek στην αγγλική Βικιπαίδεια Παράρτημα:Ελληνική γλώσσα: οι περίοδοι και οι ποικιλίες της ελληνικής γλώσσας Οι σημειώσεις για τη Γραμματική της μεσαιωνικής ελληνικής γλώσσας αφορούν τη δημώδη γλώσσα όπως διαμορφώθηκε μετά το 600 έως και το 1669 που περιλαμβάνει και την όψιμη μεσαιωνική ή πρώιμη ελληνική (1453-1669). Οι κλίσεις λέξεων σε κείμενα που είχαν γραφτεί στη λόγια μεσαιωνική (δηλαδή ελληνιστική κοινή -ιδίως μέχρι το 1100- και σπανιότερα αττικίζουσα) καλύπτονται από το Παράρτημα:Γραμματική (αρχαία ελληνικά). Ενδεικτικά για λόγιους μεσαιωνικούς λόγιους νεολογισμούς υπάρχει η Κατηγορία:Λήμματα με αρχαίες κλίσεις (μεσαιωνικά ελληνικά). Για δημώδεις μεσαιωνικές κλίσεις, δείτε #Κλιτικοί πίνακες & την . Κύρια πηγή μας, είναι η #Γραμματική του Cambrdige (2019) (για τους συντάκτες: {{R:gkm:Grammar Cambridge}} Οι κλιτικοί τύποι καταγράφονται όπως υπάρχουν σε συγκεκριμένα παραθέματα (με παραπομπή). παράδειγμα προβιδιασμάτου, τύπος του προβίδιασμα το ίδιο και οι πολλές μορφές των λέξεων Προσπαθούμε να σημειώνεται ο αιώνας ή η περίοδος για κάθε λέξη, για κάθε τύπο:  600-1100   {{περίοδος|μ1}} Λήμμα που έχει τυπολογία αρχαίας ελληνικής, μαρκάρεται με το πρότυπο {{λόγια μεσαιωνική}} 1100-1453   {{περίοδος|μ2}} 1453-1669   {{περίοδος|μ3}} Δείτε το Παράρτημα:Ελληνική γλώσσα: οι περίοδοι και οι ποικιλίες της ελληνικής γλώσσας Βιβλιοθήκη συγγραφέων και κειμένων: Βικιλεξικό:Βιβλιοθήκη (μεσαιωνικά ελληνικά) με τα βασικά κείμενα απ' όπου αντλούμε παραθέματα Ζητήστε στο Βικιλεξικό:Ζητούμενα λήμματα τα πρότυπα που σας χρειάζονται!! Φωνητική, Φωνολογία #Cambridge Grammar, Part I: Phonology, σελ.3-237 (Εισαγωγή, Φωνήεντα, Σύμφωνα, Τόνος) Πίνακας προφοράς, για τα γράμματα και τα δίψηφα στο commons:File:Medieval Greek alphabet - ipa chart.jpg σύμφωνα συμφωνικά συμπλέγματα ως καταληκτικά σε λόγιο ύφος (#Cambridge, 3.3.2.1. Biconsonantal Clusters): για το ξ ψ: όπως δούξ, κώδιξ, γύψ, γρύψ και /fs/ στο βασιλεύς συνίζηση /i/ + φωνήεν αντί /e/ + φωνήεν → δείτε παράθεμα στο λιοντάριν αντί λεοντάριν H γραφή Γράμματα Γράμματα, σημεία στίξης, και ειδικά τυπογραφικά συμπλέγματα που συναντάμε σε μεσαιωνικά χειρόγραφα Βικιλεξικό:Μεσαιωνικά ελληνικά)#Τραφή Ορθογραφία Βάσει της αρχής των βικιλεξικών «ό,τι γράφτηκε, όπως γράφτηκε, ό,τι ειπώθηκε, όπως ειπώθηκε», καταγράφουμε τις μεσαιωνικές λέξεις όπως τις βρίσκουμε στα χειρόγραφα. Η ορθογραφία τους μπορεί να ποικίλλει από συγγραφέα σε συγγραφέα, από χειρόγραφο σε χειρόγραφο. Ακόμα και λαθεμένες ορθογραφίες, έχουν την αξία τους. Οι λεξικογράφοι και οι φιλόλογοι, ιδίως οι παλιότεροι, συχνά έκαναν 'διορθώσεις' ακολουθώντας τους κανόνες της ελληνικής Γραμματικής. Άλλοι χρησιμοποιούσαν μονοτονικό σύστημα (όπως ο Κριαράς, που εξηγεί στα Προλεγόμενα του 5ου τόμου, σελ. ιβ' την απόφασή του), άλλοι διόρθωναν τον τονισμό (από οξεία σε περισπωμένη, από ψιλή σε δασεία). Όμως στις κριτικές εκδόσεις, πάντοτε υπάρχει κριτικό υπόμνημα όπου αναφέρονται οι αλλαγές, οι διαφορετικές γραφές άλλων χειρογράφων. Σημειώνει η Γραμματική του Cambridge τα εξής: ※  σελ. xxx κ.ε., General Introduction, 4. Presentation - The Cambridge Grammar of Medieval and Early Modern Greek. (2019) [Η Γραμματική του Κέμπριτζ για τα μεσαιωνικά και πρώιμα νέα ελληνικά] (στα αγγλικά) Των David Holton, Geoffrey Horrocks, Marjolijne Janssen, Tina Lendari, Io Manolessou & Notis Toufexis. Cambridge University Press. 4 τόμοι. DOI - εισαγωγή [παραθέτουμε αποσπάσματα χωρίς τις βιβλιογραφικές παραπομπές] Ποιες διορθώσεις κάνει η Γραματική του Cambridge: we have not made any intervention in the orthographic system of the editor, except for the following “modernizations”: omission of the iota subscript in subjunctive forms; and replacement of the old spellings of the feminine nominative plural of the definite article ᾑ with οἱ, the corresponding accusative ταῖς with τές, and likewise the nominal ending -αις with -ες. we do not quote the unorthographic spelling of the manuscript πολῶν χαρῖτον καὶ δουλϊῶν, ἀς πολακης … ἀπηλϊφα (1391, Corfu), but normalize it as πολλῶν χαρίτων καὶ δουλειῶν, ἃς πολλάκις … ἀπείληφα. Ποιες διορθώσεις δεν κάνει: A variety of different systems will therefore be encountered by the reader: from conservative “classicizing” orthography, via the simplified spelling and orthography recommended by Manolis Triandafyllidis (Triandafyllidis 1941) and implemented in, for example, the series Βυζαντινὴ καὶ Νεοελληνικὴ Βιβλιοθήκη (1974–), to more recent monotonic editions. We resisted the temptation to “standardize” the spelling and orthography of editions Πώς έγραφαν οι συγγραφείς; It should be noted that the orthography of the extant manuscripts […] both literary and non-literary, is largely historical and conventional, i.e. it aims to follow the model of AG [Ancient Greek] classical orthography, but less well-educated scribes make frequent “errors”. The majority of texts, both literary and non-literary, are full of such spelling errors, which constitute a useful indication for the investigation of MedG [Mediaeval Greek] phonology, but which are normally tacitly “corrected” by modern editors. Μορφολογία Κλιτικοί πίνακες Δεν έχουμε κλιτικούς πίνακες στα λήμματα, παρά σπάνια. Εκεί έχουμε μόνο καταγραφή μαρτυρημένων τύπων, είτε σε κατάλογο σε ειδική Ενότητα, είτε μέσα σε άδειο Πίνακα. (Βικιλεξικό:Μεσαιωνικά ελληνικά#Κλίσεις). Ενδεικτικά, υπάρχουν στο Παράρτημα κλιτικά παραδείγματα με τα οποία συνδέουμε τα λήμματα και τις παρατηρήσεις μας, όπως στην Γραμματική του Cambridge. Παραθέτει επιλεγεμένα χαρακτηριστικά κλιτικά παραδείγματα, χωρίζοντας τους τύπους σε τρεις κατηγορίες general - γενικά: ευρείας χρήσης restricted - περιορισμένης τοπικής ή ειδικής χρήσης rare - σπάνια: τα συναντάμε σε πολύ λίγα κείμενα Ακολουθεί αναλυτικός σχολιασμός για κάθε πτώση ή πρόσωπο χωριστά με πολλά παραθέματα. Εξηγήσεις για τους πίνακες: ※  σελ. xxxiii, General Introduction, 4. Presentation - The Cambridge Grammar of Medieval and Early Modern Greek. (2019) [Η Γραμματική του Κέμπριτζ για τα μεσαιωνικά και πρώιμα νέα ελληνικά] (στα αγγλικά) Των David Holton, Geoffrey Horrocks, Marjolijne Janssen, Tina Lendari, Io Manolessou & Notis Toufexis. Cambridge University Press. 4 τόμοι. DOI - εισαγωγή Usually we give a synoptic table for each nominal or verbal paradigm, setting out all the variants. Subsequently, smaller tables classify the allomorphs as “General” (if they occur widely in the texts examined), “Restricted” (if they are found in only part of the period covered by the Grammar, or only in certain areas or certain types of text), or “Rare” (if their occurrence is very limited). Within tables, allomorphs are separated by a broken vertical line (¦), while purely orthographic variants are separated by a slash: τση / τζη, or occasionally indicated by the use of brackets: βάρ(ε)ιε, βαθ(ε)ιά. Letters/sounds at word boundaries whose presence is variable are given in round brackets: μεγάλω(ν), ἐκείνων(ε), γρικᾶν(ε). When whole words are enclosed in brackets in the tables, the forms in question may reasonably be assumed to have existed, but no example has been located in the LMedG and EMG texts examined, e.g. (μιανοῦ), (χρυσοῦ). Άρθρο οριστικό άρθρο αόριστο άρθρο Ουσιαστικά κλίσεις σημειώνονται μόνο όταν είναι τεκμηριωμένοι οι περισσότεροι κλιτικοί τύποι (Χρειάζεται τεκμηρίωση…) από εγχειρίδιο Ουσιαστικά Κατηγορία:Ουσιαστικά με αρχαίες κλίσεις (μεσαιωνικά ελληνικά) Για λέξεις της λόγιας μεσαιωνικής όπως οι ελληνιστικές, αρχαιοπρεπείς, ιδίως σε κείμενα της πρώτης περιόδου ή κείμενα λόγιων συγγραφέων, ή εκκλησιαστικής γλώσσας Κατηγορία:Ουσιαστικά με μεσαιωνικές κλίσεις (μεσαιωνικά ελληνικά) (χωρίς δοτική πτώση) Κατηγορία:Ουσιαστικά με κλίση όπως το 'κοῦπα' (μεσαιωνικά ελληνικά) Σημειώσεις στο Παράρτημα για την ελληνιστική & μεσαιωνική κλίση. Επίθετα Κλίση επιθέτων Παραθετικά των επιθέτων Αριθμητικά Αριθμητικά επίθετα Απόλυτα αριθμητικά Τακτικά αριθμητικά Πολλαπλασιαστικά αριθμητικά Αναλογικά αριθμητικά Αριθμητικά ουσιαστικά Αντωνυμίες Προσωπικές αντωνυμίες Κτητικές αντωνυμίες Αυτοπαθείς αντωνυμίες Οριστικές αντωνυμίες Δεικτικές αντωνυμίες Αναφορικές αντωνυμίες Ερωτηματικές αντωνυμίες Αόριστες αντωνυμίες

Ρήματα

• Κατηγορία:Ρήματα (μεσαιωνικά ελληνικά)

Για τη λόγια μεσαιωνική: οι τύποι ταυτίζονται με την ελληνιστική (βλ Παράρτημα:Γραμματική (αρχαία ελληνικά)#Ρήματα.

Φωνές

• ενεργητική - παθητική.

Σημειώνεται στη #Γραμματική Cambridge

• 1.1.4 (p.1269) In the period covered by this Grammar the verbal system has two voices: the active and the passive (sometimes called mediopassive), the middle voice having fallen into disuse long before the L[ate]MedG period (see 4.9.1 and 4.9.2).
• 4.2. Voice p.1929 Voice is a morphological category of all LMedG/EMG[EarlyModernGreek] verb forms. Many verbs have either active or mediopassive forms, but those that have both sets are utilized in the realization of the active/passive alternation: only sentences containing active transitive verbs, prototypically with agentive subjects, have passive counterparts containing mediopassive forms.
• Βλ. και 3.4.4.2. Gerunds, p.1915

Για τη λόγια μεσαιωνική οι τύποι: όπως τα αρχαία ελληνικά ενεργητική-μεσοπαθητική φωνή (μέσοι και παθητικοί τύποι).

Μετοχές

• Κατηγορία:Μετοχές (μεσαιωνικά ελληνικά)
• πηγές: #Γραμματική Cambridge
• Σημείωση: όλες οι καταλήξεις των κλίσεων αναγράφονται με τη σειρά: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο

Μετοχές δεύτερης κλίσης

κλίση -ος, -η, -ο(ν)

• Κατηγορία:Μετοχές παθητικού παρακειμένου (μεσαιωνικά ελληνικά) όπως σε -μένος
• Κατηγορία:Μετοχές παθητικού ενεστώτα (μεσαιωνικά ελληνικά) όπως σε -μενος
• (#Cambridge§3.2.) c) participles in -μένος (perfect passive), -όμενος, -ούμενος, and -άμενος (present passive;
• Για κλιτικά παραδείγματα λόγιας χρήσης, δείτε την κλίση στα αρχαία ελληνικά όπως οι δευτερόκλιτες μετοχές κατά το «μέγιστος» στο Παράρτημα

Μετοχές τρίτης κλίσης

Οι μετοχές όπως της τρίτης κλίσης των αρχαίων ελληνικών, είναι λόγιες.

• Για τα κλιτικά παραδείγματα όπως στα αρχαία ελληνικά δείτε τις τριτόκλιτες μετοχές αρχαίων ελληνικών στο Παράρτημα
• Καινοτομία της όψιμης μεσαιωνικής ή πρώιμης νεοελληνικής είναι (#Γραμματική Cambridge sect;3.7.2.)
  • Η κατάληξη -ντα (αιτιατική ενικού, αρσενικό), αρχίζει να χρησιμοποιείται για τον ενικό του ουδέτερου.
  • Νέα κατάληξη για την ονομαστική ενικού της κλίσης -ων: -όντας (ὁ παρόντας, ὁ υπογράφοντας) όπως και στα νέα ελληνικά (δείτε κλιτικά παραδείγματα στις κλίσεις νεοελληνικών μετοχών με -ων στο Παράρτημα)
• #Γραμματική Cambridge sect;3.7. It is clear that by the LMedG period the 3rd-declension participles had fallen out of everyday use and had to be learned. […] there can be considerable divergence from the inherited AG forms; some participles may even become indeclinable [δείτε #Άκλιτες μετοχές ενεστώτα]

  ακολουθεί ο παρακάτω κατάλογος κλίσεων The inherited declensional patterns for the participle types that are encountered in LMedG [Late Medieval Greek] and EMG [Early Modern Greek] texts are the following:

Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα (μεσαιωνικά ελληνικά)

• -ων, -ουσα, -ον (present active of barytone verbs)
• -ῶν, -οῦσα, -οῦν (present active of oxytone verbs with E- or O-stem) [όπως η κλίση -έω, κλίση -όω στα αρχαία ελληνικά]
• -ῶν, -ῶσα, -ῶν (present active of oxytone verbs with A-stem) [όπως η κλίση -άω στα αρχαία ελληνικά]

• -ών, -οῦσα, -όν (strong aorist active; εἰμί/εἶμαι and derived verbs with prepositional prefixes)
• -ας, -ασα, -αν (aorist active)

• -ώς, -υῖα, -ός (or, in the case of certain verbs, -ώς, -ῶσα, -ός) (perfect active)

Κατηγορία:Μετοχές παθητικού αορίστου (μεσαιωνικά ελληνικά)

• -είς, -εῖσα, -έν (aorist passive)

Άκλιτες μετοχές ενεστώτα

• Κατηγορία:Μετοχές ενεργητικού ενεστώτα - άκλιτες (μεσαιωνικά ελληνικά)
• #Γραμματική Cambridge sect;3.7. By the period covered by this Grammar, the gerund had developed as a separate grammatical category: an indeclinable adverbial form of the verb. Such gerundial forms are examined separately as part of verb morphology (III, 4.7).

  gerund (γερούνδιο), όρος για τις άκλιτες μετοχές -όντας όπως και στα νέα ελληνικά

• Ειδική περίπτωση είναι η χρήση του ουδέτερου στον ενικό ως άκλιτου (#Γραμματική Cambridge sect;3.7.4. Indeclinable Forms.)

Ειδικές περιπτώσεις

(Χρειάζεται επεξεργασία)

Προθέσεις

1100-1453

• (Browning:119, 120) Στο χώρο της σύνταξης, η πιο σημαντική εξέλιξη της περιόδου αυτής ήταν πως όλες οι προθέσεις συντάσσονται πια με αιτιατική. [...] Επίσης το «μέσα εἰς» παραμερίζει τη χαμένη σύνταξη ἐντός + γεν.[ική] Μερικές από τις κληρονομημένες προθέσεις αχρηστεύονται σ' αυτή την περίοδο, εκτός από κοκκαλωμένες στερεότυπες εκφράσεις: ἀνά, ἐπί (παραμερίστηκε από την «ἐπάνω εἰς»), κατά, περί, πρό, σύν, ὑπέρ, ὑπό.

Σημασιολογία, Λεξιλόγιο

Παραγωγή

• Προσφύματα

Σύνθεση

• Προσφύματα

Βιβλιογραφία

Βιβλία

• Βικιλεξικό:Βιβλιοθήκη (μεσαιωνικά ελληνικά)

  Συγγραφείς, κείμενα, μελέτες με Κατηγορία:Πρότυπα παραθεμάτων (μεσαιωνικά ελληνικά)

• The Cambridge Grammar of Medieval and Early Modern Greek. (2019) [Η Γραμματική του Κέμπριτζ για τα μεσαιωνικά και πρώιμα νέα ελληνικά] (στα αγγλικά) Των David Holton, Geoffrey Horrocks, Marjolijne Janssen, Tina Lendari, Io Manolessou & Notis Toufexis. Cambridge University Press. 4 τόμοι. DOI - εισαγωγή

  για τους συντάκτες: {{R:gkm:Grammar Cambridge}}

• Browning, Robert (Μπράουνινγκ, Ρόμπερτ) (1969) Η ελληνική γλώσσα μεσαιωνική και νέα. Μετάφραση από τα αγγλικά: Δημήτρης Σωτηρόπουλος. Αθήνα: εκδ. Δημ. Ν. Παπαδήμα, 1972. Medieval and Modern Greek, London: Hutchinson and Co. Ltd, 1969.

Λεξικά

• → δείτε  #Διαδίκτυο

Διαδίκτυο

• Κριαράς, Εμμανουήλ. Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Τόμοι Α'-ΙΗ'. (Τόμοι ΙΕ'-ΙΗ' επιμ. Ιωάννης Ν. Καζάζης) πολυτονικό σύστημα: τόμοι 1-5, μεταγραφή σε μονοτονικό: τόμοι 6-τέλος], pdf.Βιβλιογραφία.  Άπαντα Εμμανουήλ Κριαρά στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. 

  Οι τόμοι 1-4, σε πολυτονική γραφή, οι τόμοι 5-18 σε μονοτονική γραφή. Έως και το λήμμα «ραβέντι» + επιπλέον τόμοι (έως και το λήμμα «τέως», τόμος.22)

  Πηγές: κείμενα κατά περίοδο

• α -  Επιτομή του Λεξικού Κριαρά της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100-1669). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, [μονοτονικό σύστημα]. 

  σε μονοτονική γραφή, έως και το λήμμα «παραθήκη»

  Κείμενα, Μελέτες, Συντομογραφίες

• Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)

  σε πολυτονική γραφή

  Abbreviations@LBG