πάσχω
Νέα ελληνικά (el)
[επεξεργασία]
Ετυμολογία
[επεξεργασία]
- πάσχω < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική πάσχω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ς προέλευσης
Προφορά
[επεξεργασία]
- ΔΦΑ : /ˈpa.sxo/
- τυπογραφικός συλλαβισμός : πά‐σχω
Ρήμα
[επεξεργασία]
πάσχω, πρτ.: έπασχα ελλειπτικό ρήμα μόνο στο ενεστωτικό θέμα (χωρίς παθητική φωνή)
Συνώνυμα
[επεξεργασία]Συγγενικά
[επεξεργασία]θέμα πασχ-
θέμα παθ- → δείτε τη λέξη πάθος
- όπως δεινοπαθώ
Δεν σχετίζεται το Πάσχα.
Κλίση
[επεξεργασία]| πρόσωπα | Ενεστώτας | Παρατατικός | Εξ. Μέλλ. | Υποτακτική | Προστακτική | Μετοχή |
|---|---|---|---|---|---|---|
| α' ενικ. | πάσχω | έπασχα | θα πάσχω | να πάσχω | πάσχοντας | |
| β' ενικ. | πάσχεις | έπασχες | θα πάσχεις | να πάσχεις | πάσχε | |
| γ' ενικ. | πάσχει | έπασχε | θα πάσχει | να πάσχει | ||
| α' πληθ. | πάσχουμε | πάσχαμε | θα πάσχουμε | να πάσχουμε | ||
| β' πληθ. | πάσχετε | πάσχατε | θα πάσχετε | να πάσχετε | πάσχετε | |
| γ' πληθ. | πάσχουν(ε) | έπασχαν πάσχαν(ε) |
θα πάσχουν(ε) | να πάσχουν(ε) |
Μεταφράσεις
[επεξεργασία]
Πηγές
[επεξεργασία]
- πάσχω - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- πάσχω - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
Αρχαία ελληνικά (grc)
[επεξεργασία]| Αρχικοί χρόνοι |
Φωνή Eνεργητική |
Φωνή Μέση & Παθητική |
|---|---|---|
| Ενεστώτας | πάσχω | |
| Παρατατικός | ἔπασχον | |
| Μέλλοντας | πείσομαι | |
| Αόριστος | β': ἔπαθον | |
| Παρακείμενος | πέπονθα | |
| Υπερσυντέλικος | ἐπεπόνθειν πεπονθώς ἦν |
|
| Συντελ.Μέλλ. |
Ετυμολογία
[επεξεργασία]- πάσχω < [1] *παθ-σκω < μηδενισμένη βαθμίδα παθ- (όπως και στον αόριστο β' ἔπαθον) < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *kʷendʰ-[2] (πάσχω, αντέχω) + -σκω με αποβολή του θήτα [tʰs] > [s] και μεταφορά της δάσυνσης [k] > [kʰ] (σκ > σχ) Συγγενική με την ιρλανδική γαελική céas. Άλλες βαθμίδες:
- μέλλοντας πείσομαι < πλήρης βαθμίδα (απαθής βαθμίδα) πενθ-' *kʷendʰ- *πενθ-σομαι με απλοποίηση του συμφωνικού συμπλέγματος [ntʰs] > [s] και αναπληρωματική έκταση ε > ει. Ίσως και στη μυκηναϊκή 𐀳𐀨𐀟𐀳 (Te-ra-pe-te, όνομα *Τελα-πένθης, αυτός που υποφέρει από βάσανα)
- παρακείμενος πέ-πονθ-α < ετεροιωμένη βαθμίδα πονθ- *kʷondʰ-
- Ο Beekes[3] και άλλοι συνδέουν με την ινδοευρωπαϊκή ρίζα *bʰendʰ- (δένω) με σημασιολογική μετατόπιση από το «είμαι δεμένος» στο «πάσχω, υποφέρω». Αν αυτό ισχύει, τότε είναι συγγενής με την πενθερός/πεθερός.
Ρήμα
[επεξεργασία]πάσχω
- υποφέρω, υφίσταμαι, μένω αδρανής
- ※ 4ος πκε αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς α′, 1.8
- οὐδὲ παθεῖν ταὐτὸν ὅπερ ἤδη πολλάκις πρότερον πεπόνθατε.
- ούτε να ξαναπάθετε το ίδιο που πολλές φορές ήδη έχετε πάθει στο παρελθόν.
- Μετάφραση (1998): Α.Ι. Γιαγκόπουλος - Μ. Αραποπούλου, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος @greek‑language.gr
- οὐδὲ παθεῖν ταὐτὸν ὅπερ ἤδη πολλάκις πρότερον πεπόνθατε.
- ※ 8ος πκε αιώνας ⌘ Ὅμηρος, Ὀδύσσεια, 8 (θ. Ὀδυσσέως σύστασις πρὸς Φαίακας.), στίχ. 490
- ὅσσ᾽ ἔρξαν τ᾽ ἔπαθόν τε καὶ ὅσσ᾽ ἐμόγησαν Ἀχαιοί,
- τι έπραξαν οι Αχαιοί, τι έπαθαν, τι έχουν υποφέρει,
- Μετάφραση σε πεζό (2006): Δημήτρης Ν. Μαρωνίτης, @greek‑language.gr
- ὅσσ᾽ ἔρξαν τ᾽ ἔπαθόν τε καὶ ὅσσ᾽ ἐμόγησαν Ἀχαιοί,
- ※ 4ος πκε αιώνας ⌘ Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς α′, 1.8
- υπομένω κάτι κακό, δυσάρεστο
- (η σημασία συχνά προκύπτει σημασιολογικά από γειτονικές λέξεις, που δηλώνουν καλό ή κακό)
- υφίσταμαι κακή μεταχείριση από κάποιον, κακοποιούμαι
- (για πράγματα) παθαίνω βλάβη
- υφίσταμαι ποινή, τιμωρούμαι
- (στη γραμματική, για λέξεις) υφίσταμαι συγκεκριμένες μεταβολές
- (στη γραμματική) έχω παθητική σημασία
- υποφέρω, είμαι άρρωστος
- (στη στωική φιλοσοφία) δέχομαι ενέργεια από τα εξωτερικά αντικείμενα και λαμβάνω εντυπώσεις από αυτά
Παράγωγα
[επεξεργασία]παράγωγα & σύνθετα
|
θέμα πασχ- |
θέμα παθ-
θέμα πενθ- |
Εκφράσεις
[επεξεργασία]Κλίση
[επεξεργασία]Σημειώσεις:
- πείσομαι: όμοιος ο μέλλοντας του πάσχω και του πείθομαι
- → λείπει η κλίση
Αναφορές
[επεξεργασία]- ↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
- ↑ *kwent(h)- - Douglas Harper, Online Etymology Dictionary (Διαδικτυακό ετυμολογικό λεξικό) etymonline.com (αγγλικά, από το 2001)
- ↑ Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.
Πηγές
[επεξεργασία]- πάσχω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
- πάσχω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Κατηγορίες:
- Λόγια διαχρονικά δάνεια από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με προφορά ΔΦΑ (νέα ελληνικά)
- Νέα ελληνικά
- Ρήματα (νέα ελληνικά)
- Ρηματικές φωνές (νέα ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (νέα ελληνικά)
- Ρήματα ελλειπτικά (νέα ελληνικά)
- Ρήματα χωρίς παθητική φωνή (νέα ελληνικά)
- Ρήματα χωρίς μετοχή παθητικού παρακειμένου (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *kʷendʰ- (αρχαία ελληνικά)
- Λέξεις με επίθημα -σκω (αρχαία ελληνικά)
- Αρχαία ελληνικά
- Ρήματα (αρχαία ελληνικά)
- Ρηματικές φωνές (αρχαία ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από τον Δημοσθένη (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από την Οδύσσεια (αρχαία ελληνικά)
- Ελλείπουσες κλίσεις (αρχαία ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (ελληνικά)