Παράρτημα:Προφορά/νέα ελληνικά

Για τα νέα ελληνικά, στο Βικιλεξικό χρησιμοποιούνται τα παρακάτω σύμβολα του Διεθνούς Φωνητικού Αλφαβήτου (δείτε Βικιλεξικό:Οδηγός προφοράς).

Επίσης: Βοήθεια:Προφορά

Σύντομη Βοήθεια: ΔΦΑ (IPA) για τα νέα ελληνικά. Χρησιμοποιούνται

φωνήεντα: a ɛ ɔ u i

σύμφωνα: v ɣ ʝ ɡ ɟ ð z θ k c l ʎ m ɱ b n ŋ ɲ (όπως /eŋˈɡɔɲa/) d ks p ɾ s t f x ç ps

ˈ ο τόνος, τοποθετημένος πριν την τονισμένη συλλαβή (σπάνιο: εμφατικός τόνος: (παραπάνω /ˈˈpa.ɾaˈpa.nɔ/)

. η τελεία του χωρισμού των συλλαβών (Δείτε τη διαφορά των όρων συλλαβοποίηση (Παράρτημα) και συλλαβισμός (Παράρτημα)

Στο πρότυπο {{ΔΦΑ}} τα σύμβολα περικλείονται από πλαγιοκάθετες /.../ (ευρεία φωνητική μεταγραφή) σε αντίθεση με τις αγκύλες [...] (στενή φωνητική μεταγραφή)
Δίνουμε προσοχή στα εξής:

το ιδιαίτερο /ð/ /ɣ/ και το /ɡ/ που είναι αλλιώτικο από το σύνηθες τυπογραφικό <g> -και δεν του φαίνεται-
το /ŋ/ (/ˈa.ŋxɔs, eŋˈɡɔɲa/, το πρώτο νι) Είναι ηχηρό υπερωικό ρινικό, άγμα (voiced velar nasal). Διαφορετικό το /ɛŋ.çi.ɾi.zɔ/ από το /ɛn.çi.ɾi.zɔ/
τα ουρανικά (palatal) /ʝ ɟ ç ʎ ɲ/ (ʝa=για, ɟa=γκια ça=χια, ʎa=λια, ɲa=νια) που έχουν και τα αντίστοιχά τους υπερωικά: /ɣ ɡ x/ φατνιακά /l, n/
Το μ πριν από /v/ ή /f/ γίνεται χειλοδοντικό /ɱ/ (/aɱ.fi.vɔˈli.a/, /ˈaɱ.vɔ.nas/)
Συνιζημένο <ι>. Η Internatinal Phonetic Association άλλαξε την παλιά γραφή με λεγκατούρα στις διφθόγγους π.χ. /a͜i/ (νεράιδα) ή /ia͜/ σε / i̯ /
Το δια- ποικίλλει. Παράδειγμα:
(/ðia.fɛnˈdɛ.vɔ/), /ði̯a.fɛnˈdɛ.vɔ/ και σε γρήγορο λόγο /ðʝa.fɛˈdɛ.vɔ
τα έρρινα /mb nd/: μπορούν να σημειώνονται επιπλέον: σε γρήγορο λόγο απορρινικοποιημένα /b d/ (αλλά υπάρχει και γενική σημείωση στον Πίνακα). Ομοίως τα /mp nt/ ξένων λέξεων.
/t͡s/ και /d͡z/: δεν χρησιμοποιούνται πια τα παλιά ενοποιημένα σύμβολα^[1]^[2]

Φωνήεντα[επεξεργασία]

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
α	a	ä ή ɐ	ανοιχτό κεντρικό	αγορά [aɣɔˈɾa], άνω [ˈanɔ]
ο ω	ɔ	o̞ ή o	μέσο οπίσθιο	ομάδα [ɔˈmaða] πάνω [ˈpanɔ], ωμέγα [ɔˈmεɣa]
ου	u		Κλειστό στρογγύλο οπίσθιο	πουλί [puˈli], φούστα [ˈfusta]
ε αι	ɛ	e̞ ή e	Πρόσθιο μέσο	πεθερά [pɛθɛˈɾa], μέλι [ˈmɛli] αιτία [ɛˈtia], παιδί [pɛˈði]
ι η υ ει οι υι	i		Πρόσθιο κλειστό	βιβλίο [viˈvliɔ], παιδί [pɛˈði] μητέρα [miˈtɛɾa], νίκη [ˈnici] γλυκό [ɣliˈkɔ] κλειδί [kliˈði] κοινός [ciˈnɔs] υιός [iˈɔs]	Όταν δεν ακολουθεί φωνήεν Όταν τονίζεται Σε λέξεις λόγιας προέλευσης Όταν ακολουθεί σύμφωνο + [ɾ]
ι η υ οι ει	ʝ	j		καράβια [kaˈɾavʝa], παιδιά [pɛˈðʝa], μαγειρειό [maʝiˈɾʝɔ]	μόνο με μη τονιζόμενο [i] μετά από β, δ, ζ, ρ και πριν από φωνήεν
	ç			φωτιά [fɔˈtça], ελάφια [ɛˈlafça], καλάθια [kaˈlaθça], ίσιος [ˈisçɔs], πιο [pçɔ], ποιος [pçɔs]	μόνο με άτονο [i] μετά από θ, π, σ, τ, φ και πριν από φωνήεν
	ɲ			μια [mɲa], μυαλό [mɲaˈlɔ]	μόνο με άτονο [i] μετά από μ ή ν και πριν από φωνήεν
αυ	af			αυτός [afˈtɔs], ταυ [taf]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)^[3] και στο τέλος της λέξης
αυ	av			αυγή [avˈʝi], μαύρος [ˈmavɾɔs]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)^[3]
ευ	εf			ευχαριστώ [εfxaɾiˈstɔ], άνευ [ˈanεf]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)^[3] και στο τέλος της λέξης
ευ	ɛv			ευαγγέλιο [ɛvaŋˈɟɛliɔ]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)^[3]
ευ	ɛ			Εύβοια [ˈɛvia], ευφημισμός [ɛfimiˈzmɔs]	πριν από β, φ
ηυ	if			επηυξημένος [ɛpifksiˈmɛnɔs]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ) και στο τέλος της λέξης
ηυ	iv			εφηύρα [ɛfˈivra]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)
έι	ɛi̯	ɛɪ ɛ͜i			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
εϊ εη εει εϋ εοι αιοι αιει	ɛi			λέει [ˈlɛ.i] ή [ˈlɛi]	όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται
άι	ai̯	aɪ a͜i			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
αϊ αη αει αϋ αοι	ai			θα πάει [θa ˈpa.i] ή [ˈpai]	όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται
όι	ɔi̯	ɔɪ ɔ͜i			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
οϊ ωι ωει οϋ ωη	ɔi			τρώει [ˈtɾɔ.i], κορόιδο [kɔˈɾɔi.ðɔ]	όταν τα ι, η, υ και ει δεν τονίζονται

Σύμφωνα[επεξεργασία]

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
β	v		ηχηρό χειλοδοντικό τριβόμενο	βουλή [vuˈli], σοβαρός [sɔvaˈɾɔs], συμβουλή [siɱvuˈli], βόδι [ˈvɔði], βόρεια [ˈvɔɾia]
γ	ɣ		ηχηρό υπερωικό τριβόμενο	γάμος [ˈɣamɔs], αγάπη [aˈɣapi], αγόρι [aˈɣɔɾi], γάτα [ˈɣata]	πριν από [a] [ɔ] [u]
γ	ʝ	j	ηχηρό ουρανικό τριβόμενο	για [ʝa], γένος [ˈʝɛnɔs], Γεώργιος [ʝɛˈɔɾʝiɔs], γυαλί [ʝaˈli]	πριν από ι, η, υ, οι, ει και [ε]
δ	ð		ηχηρό οδοντικό τριβόμενο	δώρο [ˈðɔɾɔ], παιδί [pɛˈði], δάχτυλο [ˈðaxtilɔ], ενδιαφέρον [ɛnðiaˈfɛɾɔn]
ζ	z		ηχηρό φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	ζωή [zɔˈi], ζήλια [ˈziʎa], χαζός [xaˈzɔs], ζάχαρη [ˈzaxaɾi]
θ	θ		άηχο οδοντικό τριβόμενο	θάλασσα [ˈθalasa], άνθος [ˈanθɔs], θέμα [ˈθɛma]
κ	k		άηχο υπερωικό στιγμιαίο	κόρη [ˈkɔɾi], σύκα [ˈsika]	πριν από [a] [ɔ] [u]
	c		άηχο ουρανικό στιγμιαίο	κήπος [ˈcipɔs], πακέτο [paˈcɛtɔ]	πριν από ι, η, υ, ει, οι και [ε]
	g		ηχηρό υπερωικό	την κόρη [tiŋˈgɔɾi]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού κ (πριν από [a] [ɔ] [u]) με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
	ɟ		ηχηρό ουρανικό	τον κήπο [tɔŋˈɟipɔ]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού κ (πριν από [i] [ɛ]) με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
λ	l		οδοντικό πλευρικό (υγρό)	λάθος [ˈlaθɔs], καλό [kaˈlɔ], λεμόνι [lεˈmɔni], πάλι [ˈpali]	ʎ σε μερικές διαλέκτους ή ιδιολέκτους πριν από [i]
λ	ʎ		ουρανικό οδοντικό πλευρικό (υγρό)	κιάλια [ˈcaʎa]	[li]+φωνήεν με το [i] άτονο
μ	m		ένρινο διχειλικό	μόνος [ˈmɔnɔs], χώμα [ˈxɔma]
μ	ɱ		ένρινο χειλοδοντικό	συμφωνία [siɱfɔˈnia], έμφαση [ˈεɱfasi]	πριν από β, φ
ν	n		ένρινο οδοντικό	νονός [nɔˈnɔs], ένας [ˈεnas], άνω [ˈano], νύχτα [ˈnixta], άνοιξη [ˈaniksi]	ɲ πριν από το i σε μερικές διαλέκτους και ιδιολέκτους
	ɲ		ένρινο ουρανικό	νοιάζομαι [ˈɲazɔmε], πανιά [paˈɲa]	[ni]+ φωνήεν με άτονο το [i]
	ŋ		ένρινο υπερωικό	πανκ [ˈpaŋk], Χέμινγουεϊ [çεmiŋɣuˈεi]	πριν από ουρανικά και υπερωικά σύμφωνα (κ,γ,χ)
ξ	ks		διπλό ( k + s )	ξένος [ˈksɛnɔs]
ξ	gz		διπλό ( g + z )	δεν ξέρω [ðɛŋˈgzɛɾɔ]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού ξ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
π	p		άηχο διχειλικό στιγμιαίο	πόδι [ˈpɔði], κάπου [ˈkapu], παπάς [paˈpas], πέντε [ˈpɛndɛ]
π	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	την πάπια [timˈbapça]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού π με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
ρ	ɾ		μονοπαλλόμενο φατνιακό παλλόμενο	καρδιά [karðʝa], άρθρωση [arθrɔsi], Άρτα [arta], ντροπή [drɔpi]
σ/ς	s		άηχο φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	σώμα [ˈsɔma], δάσος [ˈðasɔs], βάση [ˈvasi], σαλάτα [saˈlata]
σ/ς	z		ηχηρό φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	Λέσβος [ˈlεzvɔs], Πελασγός [pεlaˈzɣɔs], Έσδρας [ˈεzðɾas], κόσμος [ˈkɔzmɔs]	πριν από β, γ, δ, μ
τ	t		άηχο οδοντικό στιγμιαίο	τέλος [ˈtεlɔs], ποτό [pɔˈtɔ], μητέρα [miˈtεɾa]
τ	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	την Τήνο [tinˈdinɔ]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού τ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
φ	f		άηχο χειλοδοντικό τριβόμενο	φόρος [ˈfɔɾɔs], νέφος [ˈnεfɔs], φούστα [ˈfusta]
χ	x		άηχο υπερωικό τριβόμενο	χαρά [xaˈɾa], βήχας [ˈvixas], άγχος [ˈaŋxɔs], χάνω [ˈxanɔ], χρόνος [ˈxɾɔnɔs]	πριν από [a], [ɔ], [u]
χ	ç		άηχο ουρανικό τριβόμενο	χιόνι [ˈçɔni], βροχή [vɾɔˈçi], χέρι [ˈçεɾi]	πριν από ι, η, υ, ει, οι, και ε, αι
ψ	ps		διπλό ( p + s )	ψωμί [psɔˈmi]
	bz		διπλό ( b + z )	τον ψαρά [tɔn bzaɾa]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού ψ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης

Δίψηφα σύμφωνα και συμφωνικά συμπλέγματα[επεξεργασία]

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
τσ τς	t͡s		t + s	τσέπη [ˈt͡sɛpi], παπούτσι [paˈput͡si]	παλαιό ʦ ^[1]
τζ	d͡z		d + z	τζάμι [ˈd͡zami], παντζάρι [panˈd͡zaɾi]	παλαιό ʣ ^[2]
μπ	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	μπότα [ˈbɔta], μπίρα [ˈbiɾa]	στην αρχή λέξης
	mb		Ένρινο ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	καμπάνα [kamˈbana]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή· εναλλακτική προφορά: ^mb ή b
	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	μπουμπούκι [buˈbuci]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή
	mp		( m + p )	κομπιούτερ [kɔmˈpçutɛɾ]	σε δάνειες λέξεις
μπτ	mt ή mpt			Πέμπτη [ˈpɛmti] or [ˈpɛmpti]
ντ	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	ντουλάπα [duˈlapa], ντάμα [ˈdama], ντομάτα [dɔˈmata]	στην αρχή λέξης
	nd		Ένρινο ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	πέντε [ˈpɛndɛ], έντομο [ˈɛndɔmɔ]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή· εναλλακτική προφορά: ⁿd, d
	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	ντουντούκα [duˈduka]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή
	nt		( n + t )	αντένα [anˈtɛna]	σε δάνειες λέξεις
ντσ ντς	nt͡s			αντσούγια [anˈt͡suʝa]
ντζ	nʣ			νεράντζι [nɛˈɾand͡zi]
γκ	ɡ		ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	γκρίνια [ˈɡɾiɲa], γκάζι [ˈɡazi]	στην αρχή της λέξης, πριν από α, ο, ου
	ɟ		ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	γκιόνης [ˈɟɔnis]	στην αρχή λέξης, πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
	ŋɡ		ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	αγκώνας [aŋˈɡɔnas]	στη μέση της λέξης
	ŋɟ		ένρινο ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	ανάγκη [aˈnaŋɟi]	στη μέση της λέξης, πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γκτ	ŋkt			ελεγκτής [ɛlɛŋˈktis]
γγ	ŋɡ		ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	αγγλικός [aŋɡliˈkɔs]	εναλλακτική προφορά: ^ŋɡ, ɡ
	ŋɟ		ένρινο ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	άγγελος [ˈaŋɟɛlɔs]	πριν από ι, η, υ, ει, οι ή ε, αι - εναλλακτική προφορά: ^ŋɟ, ɟ
	ŋɣ		ένρινο ηχηρό υπερωικό τριβόμενο	έγγραφο [ˈɛŋɣɾafɔ]
	ŋʝ	ŋj	ένρινο ηχηρό ουρανικό τριβόμενο	εγγεγραμμένος [ɛŋʝɛɣɾaˈmɛnɔs]	πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γχ	ŋx		ένρινο άηχο υπερωικό τριβόμενο	άγχος [ˈaŋxɔs], Κοπεγχάγη [kɔpeŋˈxaʝi]
γχ	ŋç		ένρινο άηχο ουρανικό τριβόμενο	αγχίνοια [aŋˈçinia]	πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γξ	ŋks			Σφιγξ [sfiŋks]

Επεκτάσεις φωνητικών συμβόλων (Κυπριακά)[επεξεργασία]

Σύμφωνα με το Λεξικό ...^{(Χρειάζεται τεκμηρίωση…)}

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
σι σ̆σς ς̆ sh	ʃ		ʃ	έσιει [ˈɛʃi], σιύλλος ['ˈʃːilːɔs]	ιστορικό /sj/ ή /ç/. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /sc/
ζι ̆ζ̆ζζ ζζι g	ʒ		ʒ	ζιω ['ˈʒɔ]	ιστορικό /zj/
τζι τσι τσσ τσς τσ̆ι ch	tʃ		t+ʃ	τζιαι [ˈtʃε], Λατσιά [la'tʃːa]	ιστορικό /c/,. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /tsj/
ντζι τζζ τζς τζ̆ι j	dʒ		d+ʒ	άντζιελος [ˈandʒɛlɔs], τζιάμι ['dʒami]	ιστορικό /ɟ/, /dz/
σσ, ζζ, θθ, δδ, φφ, ββ, γγ, χχ, μμ, νν, λλ κ.ο.κ	ː	:		νναι [nːɛ], άχχος ['axːɔs], θθυμούμαι ['θːiˈmumɛ]	Τα μακρά σύμφωνα αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους έχει τη διπλάσια διάρκεια από τα απλά. Ιστορικά δεν δικαιολογούνται πάντοτε.
κκ, ττ, ππ	ʰː			ττάππος ['tʰːapʰːɔs]	Τα μακρά δασέα κ-τ-π αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους είναι όπως των αγγλικών k-t-p στην αρχή λέξης, αλλά έχουν τη διπλάσια διάρκεια.

Αναφορές[επεξεργασία]

↑ ^1,0 ^1,1 w:en:Voiceless_alveolar_affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨t͡s⟩ or ⟨t͜s⟩ (formerly with ⟨ʦ⟩ or ⟨ƾ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
↑ ^2,0 ^2,1 w:en:Voiced_alveolar_affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (formerly ⟨ʣ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. (1997). Greek: A comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.

Προτεινόμενες πηγές[επεξεργασία]

Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν:

Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. Greek: A Comprehensive Grammar of the Modern Language. London: Routledge, (1997).
Peter Mackridge, The modern Greek Language
- Peter Mackridge, Η Νεοελληνική γλώσσα Athens (1990,1999) (μετάφραση στα ελληνικά από τον Κ.Ν. Πετρόπουλο)
Βικιπαίδεια: Φωνολογία της Νέας Ελληνικής
Βικιπαίδεια: Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

[ts-1] 1,0 ^1,1 w:en:Voiceless_alveolar_affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨t͡s⟩ or ⟨t͜s⟩ (formerly with ⟨ʦ⟩ or ⟨ƾ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.

[dz-2] 2,0 ^2,1 w:en:Voiced_alveolar_affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (formerly ⟨ʣ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.

[Holton_1997-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. (1997). Greek: A comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.

[1]

[2]

[3]