Παράρτημα:Προφορά/νέα ελληνικά

Χρησιμοποιούμε το πρότυπο {{ΔΦΑ|γλ=el}}

Για τα νέα ελληνικά, στο Βικιλεξικό χρησιμοποιούνται τα παρακάτω σύμβολα του Διεθνούς Φωνητικού Αλφαβήτου (δείτε Βικιλεξικό:Οδηγός προφοράς).

Επίσης: Βοήθεια:Προφορά

Σύντομη Βοήθεια: ΔΦΑ (IPA) για τα νέα ελληνικά. Χρησιμοποιούνται

φωνήεντα: a e o u i όπως τα λατινικά γράμματα και i̯ για τις διφθόγγους

σύμφωνα: v ɣ ʝ ɡ ɟ ð z θ k c l ʎ m ɱ b n ŋ ɲ (όπως /eŋˈɡoɲa/)

d ks p ɾ s t f x ç ps t͡s d͡z

ˈ ο τόνος, τοποθετημένος πριν από την τονισμένη συλλαβή (σπάνιο: εμφατικός τόνος: όπως, παραπάνω /ˈpa.ɾaˈpa.no/)

. η τελεία του χωρισμού των συλλαβών (Δείτε τη διαφορά των όρων συλλαβοποίηση (Παράρτημα) και συλλαβισμός (Παράρτημα)

Στο πρότυπο {{ΔΦΑ}} τα σύμβολα περικλείονται από πλαγιοκάθετες /.../ (ευρεία φωνολογική μεταγραφή) σε αντίθεση με τις αγκύλες [...] (στενή φωνητική μεταγραφή)
Δίνουμε προσοχή στα εξής:

το ιδιαίτερο /ð/ /ɣ/ και το /ɡ/ που είναι αλλιώτικο από το σύνηθες τυπογραφικό ⟨g⟩ -και δεν του φαίνεται-
το /ŋ/ (/ˈa.ŋxos, eŋˈɡoɲa/, το πρώτο νι) Είναι ηχηρό υπερωικό ρινικό, άγμα (voiced velar nasal). Διαφορετικό το /eŋ.çi.ɾi.zo/ από το /en.çi.ɾi.zo/
τα ουρανικά (palatal) /ʝ ɟ ç ʎ ɲ/ (ʝa=για, ɟa=γκια ça=χια, ʎa=λια, ɲa=νια) που έχουν και τα αντίστοιχά τους υπερωικά: /ɣ ɡ x/ φατνιακά /l, n/
Το μ πριν από /v/ ή /f/ γίνεται χειλοδοντικό /ɱ/ (/aɱ.fi.voˈli.a/, /ˈaɱ.vo.nas/)
Συνιζημένο <ι>. Η Internatinal Phonetic Association άλλαξε την παλιά γραφή με λεγκατούρα στις διφθόγγους π.χ. /a͜i/ (νεράιδα) ή /ia͜/ σε / i̯ /
Το δια- ποικίλλει. Παράδειγμα:
/ði̯a.fenˈde.vo/ και σε γρήγορο λόγο /ðʝa.feˈde.vo
τα έρρινα /mb nd/: μπορούν να σημειώνονται επιπλέον: σε γρήγορο λόγο απορρινικοποιημένα /b d/ (αλλά υπάρχει και γενική σημείωση στον Πίνακα). Ομοίως τα /mp nt/ ξένων λέξεων.
/t͡s/ και /d͡z/: δεν χρησιμοποιούνται πια τα παλιά ενοποιημένα σύμβολα^[1]^[2]

Φωνήεντα

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
α	a	ä ή ɐ	ανοιχτό κεντρικό	αγορά [aɣoˈɾa], άνω [ˈano]
ο ω	o	o̞ ή ɔ	μέσο οπίσθιο	ομάδα [oˈmaða] πάνω [ˈpano], ωμέγα [oˈmeɣa]
ου	u		Κλειστό στρογγύλο οπίσθιο	πουλί [puˈli], φούστα [ˈfusta]
ε αι	e	ɛ e̞ ή e	Πρόσθιο μέσο	πεθερά [peθeˈɾa], μέλι [ˈmeli] αιτία [eˈtia], παιδί [peˈði]
ι η υ ει οι υι	i		Πρόσθιο κλειστό	βιβλίο [viˈvlio], παιδί [peˈði] μητέρα [miˈteɾa], νίκη [ˈnici] γλυκό [ɣliˈko] κλειδί [kliˈði] κοινός [ciˈnos] υιός [iˈos]	Όταν δεν ακολουθεί φωνήεν Όταν τονίζεται Σε λέξεις λόγιας προέλευσης Όταν ακολουθεί σύμφωνο + [ɾ]
ι η υ οι ει	ʝ	j		καράβια [kaˈɾavʝa], παιδιά [peˈðʝa], μαγειρειό [maʝiˈɾʝo]	μόνο με μη τονιζόμενο [i] μετά από β, δ, ζ, ρ και πριν από φωνήεν
	ç			φωτιά [foˈtça], ελάφια [eˈlafça], καλάθια [kaˈlaθça], ίσιος [ˈisços], πιο [pço], ποιος [pços]	μόνο με άτονο [i] μετά από θ, π, σ, τ, φ και πριν από φωνήεν
	ɲ			μια [mɲa], μυαλό [mɲaˈlo]	μόνο με άτονο [i] μετά από μ ή ν και πριν από φωνήεν
αυ	af			αυτός [afˈtos], ταυ [taf]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)^[3] και στο τέλος της λέξης
αυ	av			αυγή [avˈʝi], μαύρος [ˈmavɾos]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)^[3]
ευ	ef			ευχαριστώ [efxaɾiˈsto], άνευ [ˈanef]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)^[3] και στο τέλος της λέξης
ευ	ev			ευαγγέλιο [evaŋˈɟelio]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)^[3]
ευ	ev			Εύβοια [ˈevia], ευφημισμός [efimiˈzmos]	πριν από β, φ
ηυ	if			επηυξημένος [epifksiˈmenos]	πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ) και στο τέλος της λέξης
ηυ	iv			εφηύρα [efˈivra]	πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)
έι	ei̯	eɪ ei			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
εϊ εη εει εϋ εοι αιοι αιει	ei			λέει [ˈle.i] ή [ˈlei]	όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται
άι	ai̯	aɪ a͜i			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
αϊ αη αει αϋ αοι	ai			θα πάει [θa ˈpa.i] ή [ˈpai]	όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται
όι	oi̯	oɪ ɔ͜i			όταν προφέρεται ως δίφθογγος
οϊ ωι ωει οϋ ωη	oi			τρώει [ˈtɾo.i], κορόιδο [koˈɾoi̯.ðo]	όταν τα ι, η, υ και ει δεν τονίζονται

Σύμφωνα

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
β	v		ηχηρό χειλοδοντικό τριβόμενο	βουλή [vuˈli], σοβαρός [sovaˈɾos], συμβουλή [siɱvuˈli], βόδι [ˈvoði], βόρεια [ˈvo.ɾi.a]
γ	ɣ		ηχηρό υπερωικό τριβόμενο	γάμος [ˈɣamos], αγάπη [aˈɣapi], αγόρι [aˈɣoɾi], γάτα [ˈɣata]	πριν από [a] [o] [u]
γ	ʝ	j	ηχηρό ουρανικό τριβόμενο	για [ʝa], γένος [ˈʝenos], Γεώργιος [ʝeˈoɾʝios], γυαλί [ʝaˈli]	πριν από ι, η, υ, οι, ει και [ε]
δ	ð		ηχηρό οδοντικό τριβόμενο	δώρο [ˈðoɾo], παιδί [peˈði], δάχτυλο [ˈðaxtilo], ενδιαφέρον [enðiaˈfeɾon]
ζ	z		ηχηρό φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	ζωή [zoˈi], ζήλια [ˈziʎa], χαζός [xaˈzos], ζάχαρη [ˈzaxaɾi]
θ	θ		άηχο οδοντικό τριβόμενο	θάλασσα [ˈθalasa], άνθος [ˈanθos], θέμα [ˈθema]
κ	k		άηχο υπερωικό στιγμιαίο	κόρη [ˈkoɾi], σύκα [ˈsika]	πριν από [a] [o] [u]
	c		άηχο ουρανικό στιγμιαίο	κήπος [ˈcipos], πακέτο [paˈceto]	πριν από ι, η, υ, ει, οι και [ε]
	g		ηχηρό υπερωικό	την κόρη [tiŋˈgoɾi]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού κ (πριν από [a] [o] [u]) με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
	ɟ		ηχηρό ουρανικό	τον κήπο [toŋˈɟipo]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού κ (πριν από [i] [e]) με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
λ	l		οδοντικό πλευρικό (υγρό)	λάθος [ˈlaθos], καλό [kaˈlo], λεμόνι [leˈmoni], πάλι [ˈpali]	ʎ σε μερικές διαλέκτους ή ιδιολέκτους πριν από [i]
λ	ʎ		ουρανικό οδοντικό πλευρικό (υγρό)	κιάλια [ˈcaʎa]	[li]+φωνήεν με το [i] άτονο
μ	m		ένρινο διχειλικό	μόνος [ˈmonos], χώμα [ˈxoma]
μ	ɱ		ένρινο χειλοδοντικό	συμφωνία [siɱfoˈnia], έμφαση [ˈeɱfasi]	πριν από β, φ
ν	n		ένρινο οδοντικό	νονός [noˈnos], ένας [ˈenas], άνω [ˈano], νύχτα [ˈnixta], άνοιξη [ˈaniksi]	ɲ πριν από το i σε μερικές διαλέκτους και ιδιολέκτους
	ɲ		ένρινο ουρανικό	νοιάζομαι [ˈɲazome], πανιά [paˈɲa]	[ni]+ φωνήεν με άτονο το [i]
	ŋ		ένρινο υπερωικό	πανκ [ˈpaŋk], Χέμινγουεϊ [çemiŋɣuˈei]	πριν από ουρανικά και υπερωικά σύμφωνα (κ,γ,χ)
ξ	ks		διπλό ( k + s )	ξένος [ˈksenos]
ξ	gz		διπλό ( g + z )	δεν ξέρω [ðeŋˈgzeɾo]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού ξ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
π	p		άηχο διχειλικό στιγμιαίο	πόδι [ˈpoði], κάπου [ˈkapu], παπάς [paˈpas], πέντε [ˈpende]
π	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	την πάπια [timˈbapça]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού π με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
ρ	ɾ		μονοπαλλόμενο φατνιακό παλλόμενο	καρδιά [karðʝa], άρθρωση [arθrosi], Άρτα [arta], ντροπή [dropi]
σ/ς	s		άηχο φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	σώμα [ˈsoma], δάσος [ˈðasos], βάση [ˈvasi], σαλάτα [saˈlata]
σ/ς	z		ηχηρό φατνιακό τριβόμενο (συριστικό)	Λέσβος [ˈlezvos], Πελασγός [pelaˈzɣos], Έσδρας [ˈezðɾas], κόσμος [ˈkozmos]	πριν από β, γ, δ, μ
τ	t		άηχο οδοντικό στιγμιαίο	τέλος [ˈtelos], ποτό [poˈto], μητέρα [miˈteɾa]
τ	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	την Τήνο [tinˈdino]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού τ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης
φ	f		άηχο χειλοδοντικό τριβόμενο	φόρος [ˈfoɾos], νέφος [ˈnefos], φούστα [ˈfusta]
χ	x		άηχο υπερωικό τριβόμενο	χαρά [xaˈɾa], άγχος [ˈaŋxos], χουρμάς [xuɾˈmas], χρεώνω [xɾeˈo.no], δάχτυλο [ˈðax.ti.lo], Αλλάχ [aˈlax]	πριν από [a], [o], [u] πριν από σύμφωνα στο τέλος των λέξεων
χ	ç		άηχο ουρανικό τριβόμενο	χιόνι [ˈçoni], βροχή [vɾoˈçi], χέρι [ˈçεɾi]	πριν από ι, η, υ, ει, οι, και ε, αι
ψ	ps		διπλό ( p + s )	ψωμί [psoˈmi]
	bz		διπλό ( b + z )	τον ψαρά [ton bzaɾa]	όταν έχουμε συνεκφορά του αρχικού ψ με το τελικό ν της προηγούμενης λέξης

Δίψηφα σύμφωνα και συμφωνικά συμπλέγματα

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
τσ τς	t͡s		t + s	τσέπη [ˈt͡sepi], παπούτσι [paˈput͡si]	παλαιό ʦ ^[1]
τζ	d͡z		d + z	τζάμι [ˈd͡zami], παντζάρι [panˈd͡zaɾi]	παλαιό ʣ ^[2]
μπ	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	μπότα [ˈbota], μπίρα [ˈbiɾa]	στην αρχή λέξης
	mb		Ένρινο ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	καμπάνα [kamˈbana]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή· εναλλακτική προφορά: ^mb ή b
	b		ηχηρό διχειλικό στιγμιαίο	μπουμπούκι [buˈbuci]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή
	mp		( m + p )	κομπιούτερ [komˈpçuteɾ]	σε δάνειες λέξεις
μπτ	mt ή mpt			Πέμπτη [ˈpemti] or [ˈpempti]
ντ	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	ντουλάπα [duˈlapa], ντάμα [ˈdama], ντομάτα [doˈmata]	στην αρχή λέξης
	nd		Ένρινο ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	πέντε [ˈpende], έντομο [ˈendomo]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή· εναλλακτική προφορά: ⁿd, d
	d		ηχηρό οδοντικό στιγμιαίο	ντουντούκα [duˈduka]	στη μέση της λέξης, ανάλογα με τη διάλεκτο ή τον ομιλητή
	nt		( n + t )	αντένα [anˈtena]	σε δάνειες λέξεις
ντσ ντς	nt͡s			αντσούγια [anˈt͡suʝa]
ντζ	nʣ			νεράντζι [neˈɾand͡zi]
γκ	ɡ		ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	γκρίνια [ˈɡɾiɲa], γκάζι [ˈɡazi]	στην αρχή της λέξης, πριν από α, ο, ου
	ɟ		ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	γκιόνης [ˈɟonis]	στην αρχή λέξης, πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
	ŋɡ		ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	αγκώνας [aŋˈɡonas]	στη μέση της λέξης
	ŋɟ		ένρινο ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	ανάγκη [aˈnaŋɟi]	στη μέση της λέξης, πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γκτ	ŋkt			ελεγκτής [eleŋˈktis]
γγ	ŋɡ		ένρινο ηχηρό υπερωικό στιγμιαίο	αγγλικός [aŋɡliˈkos]	εναλλακτική προφορά: ^ŋɡ, ɡ
	ŋɟ		ένρινο ηχηρό ουρανικό στιγμιαίο	άγγελος [ˈaŋɟelos]	πριν από ι, η, υ, ει, οι ή ε, αι - εναλλακτική προφορά: ^ŋɟ, ɟ
	ŋɣ		ένρινο ηχηρό υπερωικό τριβόμενο	έγγραφο [ˈeŋɣɾafo]
	ŋʝ	ŋj	ένρινο ηχηρό ουρανικό τριβόμενο	εγγεγραμμένος [eŋʝeɣɾaˈmenos]	πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γχ	ŋx		ένρινο άηχο υπερωικό τριβόμενο	άγχος [ˈaŋxos], Κοπεγχάγη [kopeŋˈxaʝi]
γχ	ŋç		ένρινο άηχο ουρανικό τριβόμενο	αγχίνοια [aŋˈçinia]	πριν από ι, η, υ, οι, ει ή ε, αι
γξ	ŋks			Σφιγξ [sfiŋks]

Επεκτάσεις φωνητικών συμβόλων (Κυπριακά)

Κατηγορία:Κυπριακά
Χρησιμοποιούμε το πρότυπο {{ΔΦΑ|γλ=el-cyp}}

Σύμφωνα με το Λεξικό ...^{(Χρειάζεται τεκμηρίωση…)}

Γράμμα	ΔΦΑ	Αλλού	Άρθρωση	Παραδείγματα	Σημειώσεις
σι σ̆σς ς̆ sh	ʃ		ʃ	έσιει [ˈeʃi], σιύλλος ['ˈʃːilːos]	ιστορικό /sj/ ή /ç/. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /sc/
ζι ̆ζ̆ζζ ζζι g	ʒ		ʒ	ζιω ['ˈʒo]	ιστορικό /zj/
τζι τσι τσσ τσς τσ̆ι ch	tʃ		t+ʃ	τζιαι [ˈtʃε], Λατσιά [la'tʃːa]	ιστορικό /c/,. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /tsj/
ντζι τζζ τζς τζ̆ι j	dʒ		d+ʒ	άντζιελος [ˈandʒelos], τζιάμι ['dʒami]	ιστορικό /ɟ/, /dz/
σσ, ζζ, θθ, δδ, φφ, ββ, γγ, χχ, μμ, νν, λλ κ.ο.κ	ː	:		νναι [nːe], άχχος ['axːos], θθυμούμαι ['θːiˈmume]	Τα μακρά σύμφωνα αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους έχει τη διπλάσια διάρκεια από τα απλά. Ιστορικά δεν δικαιολογούνται πάντοτε.
κκ, ττ, ππ	ʰː			ττάππος ['tʰːapʰːos]	Τα μακρά δασέα κ-τ-π αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους είναι όπως των αγγλικών k-t-p στην αρχή λέξης, αλλά έχουν τη διπλάσια διάρκεια.

Αναφορές

↑ ^1,0 ^1,1 Voiceless alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨t͡s⟩ or ⟨t͜s⟩ (formerly with ⟨ʦ⟩ or ⟨ƾ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
↑ ^2,0 ^2,1 Voiced alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (formerly ⟨ʣ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. (1997). Greek: A comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.

Προτεινόμενες πηγές

Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν:

Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. Greek: A Comprehensive Grammar of the Modern Language. London: Routledge, (1997).
Peter Mackridge, The modern Greek Language
- Peter Mackridge, Η Νεοελληνική γλώσσα Athens (1990,1999) (μετάφραση στα ελληνικά από τον Κ.Ν. Πετρόπουλο)
Βικιπαίδεια: Φωνολογία της Νέας Ελληνικής
Βικιπαίδεια: Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Συντήρηση

Ενημερώσεις αλλαγών από την Internation Phonetic Association. Έγιναν αλλαγες
- ʦ ή ƾ → t͡s Ομοίως, t͡ʃ (βλ. #Αναφορές
- ʣ → d͡z Ομοίως d͡ʒ (βλ. #Αναφορές
- Δίφθογγοι με λιγκατούρες ή το j → με i̯
2021.02. - Αλλαγή των παλιών [ɛ, ɔ] σε e και o Βικιλεξικό:Ψηφοφορίες/2021/ΔΦΑ e o

[ts-1] 1,0 ^1,1 Voiceless alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨t͡s⟩ or ⟨t͜s⟩ (formerly with ⟨ʦ⟩ or ⟨ƾ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.

[dz-2] 2,0 ^2,1 Voiced alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (formerly ⟨ʣ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.

[Holton_1997-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. (1997). Greek: A comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.

[1]

[2]

[3]