Παράρτημα:Προφορά/νέα ελληνικά
- Χρησιμοποιούμε το πρότυπο
{{ΔΦΑ|el}}
Για τα νέα ελληνικά, στο Βικιλεξικό χρησιμοποιούνται τα παρακάτω σύμβολα του Διεθνούς Φωνητικού Αλφαβήτου (δείτε Βικιλεξικό:Οδηγός προφοράς). Στα λήμματα, σημειώνουμε με τελίτσες τις συλλαβές της προφοράς (ανεξάρτητος είναι ο τυπογραφικός {{συλλ}}αβισμός).
- Επίσης: Βοήθεια:Προφορά
Σύντομη Βοήθεια: ΔΦΑ (IPA) για τα νέα ελληνικά. Χρησιμοποιούνται
- Ο τόνος στο i.p.a. γράφεται πριν από την τονισμένη συλλαβή με το σύμβολο ˈ και όχι με απόστροφο.
- /.../ περικλείουν φωνημική μεταγραφή (ευρεία μεταγραφή, χωρίς να προσδιορίζονται ατομικές ή ειδικές προφορές)
- [...] περικλείουν φωνητική μεταγραφή ακριβείας (στενή φωνητική μεταγραφή, με ειδικά σύμβολα για ποικιλίες προφορών)
- φωνήεντα: a e o u i όπως τα λατινικά γράμματα και i̯ για τις διφθόγγους
- σύμφωνα: v ɣ ʝ ɡ ɟ ð z θ k c l ʎ m ɱ b n ŋ ɲ (όπως /eŋˈɡoɲa/)
- d ks p ɾ s t f x ç ps t͡s d͡z
- ˈ ο τόνος, τοποθετημένος πριν από την τονισμένη συλλαβή
- . η τελεία του χωρισμού των συλλαβών (Δείτε τη διαφορά των όρων συλλαβοποίηση (Παράρτημα) και συλλαβισμός (Παράρτημα)
Στο πρότυπο {{ΔΦΑ}} τα σύμβολα περικλείονται από πλαγιοκάθετες /.../ (ευρεία φωνολογική μεταγραφή) σε αντίθεση με τις αγκύλες [...] (στενή φωνητική μεταγραφή). Στα λήμματα, χρησιμοποιούνται αυτόματα πλαγιοκάθετες από το πρότυπο {{ΔΦΑ}}
Δίνουμε προσοχή στα εξής:
- το ιδιαίτερο /ð/ /ɣ/ το μονοπαλλόμενο /ɾ/
- το /ɡ/ που είναι αλλιώτικο από το σύνηθες τυπογραφικό ⟨g⟩ -και δεν του φαίνεται-
- το /ŋ/ (/ˈa.ŋxos, eŋˈɡoɲa/, το πρώτο νι) Είναι ηχηρό υπερωικό ρινικό, άγμα (voiced velar nasal). Διαφορετικό το /eŋ.çi.ɾi.zo/ από το /en.çi.ɾi.zo/
- τα ουρανικά (palatal) /c ʝ ɟ ç ʎ ɲ/ (ʝa=για, ɟa=γκια ça=χια, ʎa=λια, ɲa=νια) που έχουν και τα αντίστοιχά τους υπερωικά: /k ɣ ɡ x/ φατνιακά /l, n/
- Το μ πριν από ⟨β⟩ /v/ ή ⟨φ⟩ /f/ γίνεται χειλοδοντικό /ɱ/ (/aɱ.fi.voˈli.a/, /ˈaɱ.vo.nas/). Όχι πριν από ⟨μπ⟩ [b].
- Συνιζημένο ⟨ ι ⟩. Η Internatinal Phonetic Association άλλαξε την παλιά γραφή με λεγκατούρα στις διφθόγγους π.χ. /a͜i/ (νεράιδα) ή /ia͜/ σε / i̯ / /neˈɾai̯.ða/
- Το δια- ποικίλλει. Παράδειγμα:
- /ði̯a.fenˈde.vo/ και σε γρήγορο λόγο /ðʝa.feˈde.vo/
- τα έρρινα /mb nd/: μπορούμε να σημειώνουμε επιπλέον: σε γρήγορο λόγο απορρινικοποιημένα /b d/
- (υπάρχει και γενική σημείωση στον Πίνακα). Ομοίως τα /mp nt/ ξένων λέξεων.
- /t͡s/ και /d͡z/: δεν χρησιμοποιούνται πια τα παλιά ενοποιημένα σύμβολα[1][2]
Φωνήεντα
Για μη συλλαβική προφορά φωνηέντων σε διφθόγγους χρησιμοποιούμε το Unicode ̯ γράφοντας γράμμα + ̯
Παραδείγματα
- i̯a στο διά και τα σύνθετά του
- οi̯ στο κορόιδο
ˈko̯aksˈko̯aks στο κοάξˈku̯aksˈku̯aks στο κουάξ
| Γράμμα | ΔΦΑ | Αλλού | Άρθρωση | Παραδείγματα | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|
| α | a | ä ή ɐ | ανοιχτό κεντρικό | αγορά [a.ɣoˈɾa], άνω /ˈa.no/ | |
| ο ω |
o | o̞ ή ɔ | μέσο οπίσθιο | ομάδα /oˈma.ða/ πάνω /ˈpa.no/, ωμέγα /oˈme.ɣa/ |
|
| ου | u | κλειστό στρογγύλο οπίσθιο | πουλί /puˈli/, φούστα /ˈfu.sta/ | ||
| ε αι |
e | ɛ e̞ ή e | πρόσθιο μέσο | πεθερά /pe.θeˈɾa/, μέλι /ˈme.li/ αιτία /eˈti.a/, παιδί /peˈði/ |
|
| ι η υ ει οι υι |
i | πρόσθιο κλειστό | βιβλίο /viˈvli.o/, παιδί /peˈði/ μητέρα /miˈte.ɾa/, νίκη /ˈni.ci/ γλυκό /ɣliˈko/ κλειδί /kliˈði/ κοινός /ciˈnos/ υιός /iˈos/ |
| |
| ι η υ οι ει |
ʝ | j | καράβια /kaˈɾa.vʝa/, παιδιά /peˈðʝa/, μαγειρειό /ma.ʝiɾˈʝo/ | μόνο με μη τονιζόμενο [i] μετά από β, δ, ζ, ρ και πριν από φωνήεν | |
| ç | φωτιά /foˈtça/, ελάφια /eˈla.fça/, καλάθια /kaˈla.θça/, ίσιος /ˈi.sços/, πιο /ˈpço/, ποιος /ˈpços/ | μόνο με άτονο [i] μετά από θ, π, σ, τ, φ και πριν από φωνήεν | |||
| ɲ | μια /ˈmɲa/, μυαλό /mɲaˈlo/ | μόνο με άτονο [i] μετά από μ ή ν και πριν από φωνήεν | |||
| αυ | af | αυτός /aˈftos/, ταυ /ˈtaf/ | πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)[3] και στο τέλος της λέξης | ||
| αυ | av | αυγή /aˈvʝi/, μαύρος /ˈma.vɾos/ | πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)[3] | ||
| ευ | ef | ευχαριστώ /e.fxa.ɾiˈsto/, άνευ /ˈa.nef/ | πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ)[3] και στο τέλος της λέξης | ||
| ευ | ev | ευαγγέλιο /e.vaŋˈɟe.li.o/ | πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν)[3] | ||
| ευ | ev | Εύβοια /ˈe.vi.a/, ευφημισμός /e.fi.miˈzmos/ | πριν από β, φ | ||
| ηυ | if | επηυξημένος /e.pif.ksiˈme.nos/ | πριν από άηχα σύμφωνα (π τ κ θ χ σ ξ ψ) και στο τέλος της λέξης | ||
| ηυ | iv | εφηύρα /eˈfi.vra/ | πριν από φωνήεντα και ηχηρά σύμφωνα (δ γ ζ λ ρ μ ν) | ||
| έι | ei̯ | eɪ ei | όταν προφέρεται ως δίφθογγος | ||
| εϊ εη εει εϋ εοι αιοι αιει |
ei | λέει /ˈle.i/ ή /ˈlei/ | όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται | ||
| άι | ai̯ | aɪ a͜i | νεράιδα /neˈɾai̯.ða/ | όταν προφέρεται ως δίφθογγος | |
| αϊ αη αει αϋ αοι |
ai | θα πάει /θa ˈpa.i/ ή /ˈpai/ | όταν τα ι, η, υ, οι και ει δεν τονίζονται | ||
| όι | oi̯ | oɪ ɔ͜i | κορόιδο /koˈɾoi̯.ðo/ | όταν προφέρεται ως δίφθογγος | |
| οϊ ωι ωει οϋ ωη |
oi | τρώει /ˈtɾo.i/ | όταν τα ι, η, υ και ει δεν τονίζονται |
Σύμφωνα
Δίψηφα σύμφωνα και συμφωνικά συμπλέγματα
Επεκτάσεις φωνητικών συμβόλων (ποντιακά)
- Κατηγορία:Ποντιακά
- Χρησιμοποιούμε το πρότυπο
{{ΔΦΑ|pnt}}
- Οδηγός προφοράς (Χρειάζεται επεξεργασία) - ΣΕ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ
Επεκτάσεις φωνητικών συμβόλων (τσακωνικά)
- Κατηγορία:Τσακωνικά
- Χρησιμοποιούμε το πρότυπο
{{ΔΦΑ|tsd}}
Εκτός από τα φθόγγους και τα σύμβολα όπως για τα νέα ελληνικά, έχουμε επιπλέον
- (Χρειάζεται επεξεργασία)
Γράφουμε μέσα στο πρότυπο {{uni-script}} για τη σωστή εμφάνιση των διακριτικών.
| ΔΦΑ | Στο Λεξικό Κωστάκη* δείτε τον κώδικα |
Άρθρωση | Παραδείγματα |
|---|---|---|---|
| aː ή ɛː ? | α̈ | ανοιχτό α μεταξύ [a] και [e] | |
| ʃ | σ̌ / σ̌ | όπως το αγγλικό shoe ʃ | |
| ʒ | ζ̌ | όπως το γαλλικό jour | |
| t͡ʃ | τσ̌ / τσ̌ | όπως το αγγλικό choose | |
| d͡ʒ | τζ̌ | όπως το αγγλικό joke | |
| kʰ | κ̔ | ||
| pʰ | π̔ | ||
| tʰ | τ̔ |
* Η προφορά γραμμένη με ελληνικά γράμματα και διακριτικά σημάδια. Από τη σελίδα μ', Τόμος 1ος (Φωνητική αξία των διαλεκτικών στοιχείων) - Κωστάκης, Θανάσης Π. Λεξικό της τσακωνικής διαλέκτου. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, τόμοι Α', Β' 1986, τόμος Γ' 1987)
Αναφέρει και γραφές φθόγγων όπως υπάρχουν και στα νέα ελληνικά, με διακριτικά σημάδια για υπάρχοντα σύμβολα του Διεθνούς Φωνητικού Αλφαβήου, ώστε να διαφοροποιούνται μεταξύ τους όταν είναι γραμμένα με ελληνικό αλφάβητο.
Υπάρχει και σύστημα γραφής της προφοράς με δίγραφα ελληνικών γραμμάτων (όπως σχ για να αποδώσει το ʃ)
Στο Βικιλεξικό, η προφορά για όλες τις γλώσσες γράφεται με το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο. Ειδικά για τα τσακώνικα, αναφέρουμε επιπλέον τη γραφή προφοράς που προτείνει το Λεξικό Κωστάκη, ή άλλη πηγή (με δίγραφα).
Αλλά η γραφή των λημμάτων δεν έχει κανένα διακριτικό σημάδι.
Επεκτάσεις φωνητικών συμβόλων (κυπριακά)
- Κατηγορία:Κυπριακά
- Χρησιμοποιούμε το πρότυπο
{{ΔΦΑ|el-cyp}}
Σύμφωνα με το Λεξικό ...(Χρειάζεται τεκμηρίωση…)
| Γράμμα | ΔΦΑ | Αλλού | Άρθρωση | Παραδείγματα | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|
| σι σ̆σς ς̆ sh |
ʃ | ʃ | έσιει /ˈeʃi/, σσύλος, σιύλλος /ˈʃːilːos/ | ιστορικό /sj/ ή /ç/. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /sc/ | |
| ζι ̆ζ̆ζζ ζζι g |
ʒ | ʒ | ζιω /ˈʒo/ | ιστορικό /zj/ | |
| τζι τσι τσσ τσς τσ̆ι ch |
t͡ʃ | t+ʃ | τζιαι /ˈt͡ʃε/, Λατσιά /laˈt͡ʃːa/ | ιστορικό /c/,. Το αντίστοιχο μακρό: ιστορικό /tsj/ | |
| ντζι τζζ τζς τζ̆ι j |
d͡ʒ | d+ʒ | άντζελος, άντζιελος /ˈand͡ʒelos/, τζάμι, τζιάμι /ˈd͡ʒami/ | ιστορικό /ɟ/, /dz/ | |
| σσ, ζζ, θθ, δδ, φφ, ββ, γγ, χχ, μμ, νν, λλ κ.ο.κ |
ː | : | νναι /nːe/, άχχος /ˈaxːos/, θθυμούμαι /θːiˈmume/ | Τα μακρά σύμφωνα αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους έχει τη διπλάσια διάρκεια από τα απλά. Ιστορικά δεν δικαιολογούνται πάντοτε. ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ Να συζητηθεί αν είναι καλύτερο να γράφονται διπλά. Οι αναγνώστες καταλαβαίνουν καλύτερα. Το ίδιο ερώτημα έχει κατά καιρός τεθεί και για τα αραβικά. ‑‑Sarri.greek ♫ | 17:47, 5 Μαρτίου 2025 (UTC) | |
| κκ, ττ, ππ |
ʰː | τάπος (ττάππος) /ˈtʰːapʰːos/ | Τα μακρά δασέα κ-τ-π αναπαριστώνται με διπλασιασμό του συμφώνου. Η προφορά τους είναι όπως των αγγλικών k-t-p στην αρχή λέξης, αλλά έχουν τη διπλάσια διάρκεια. |
Αναφορές
- 1 2 Voiceless alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨t͡s⟩ or ⟨t͜s⟩ (formerly with ⟨ʦ⟩ or ⟨ƾ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
- 1 2 Voiced alveolar affricate: The sound is transcribed in the International Phonetic Alphabet with ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (formerly ⟨ʣ⟩). πρόσβαση:2020.06.19.
- 1 2 3 4 Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. (1997). Greek: A comprehensive grammar of the modern language. London: Routledge.
Προτεινόμενες πηγές
Οι κύριες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν:
- Holton, D., Mackridge, P. and Philippaki-Warburton, I. Greek: A Comprehensive Grammar of the Modern Language. London: Routledge, (1997).
- Peter Mackridge, The modern Greek Language
- Peter Mackridge, Η Νεοελληνική γλώσσα Athens (1990,1999) (μετάφραση στα ελληνικά από τον Κ.Ν. Πετρόπουλο)
- Βικιπαίδεια: Φωνολογία της Νέας Ελληνικής
- Βικιπαίδεια: Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο
Συντήρηση
- 2020, Ενημερώσεις αλλαγών από την Internation Phonetic Association. Έγιναν αλλαγες
- 2021.02. - Αλλαγή των παλιών [ɛ, ɔ] σε e και o Βικιλεξικό:Ψηφοφορίες/2021/ΔΦΑ e o
- 2021.08. - Αλλαγή απαρχαιωμένων συμβόλων και έλεγχος όλων των ΔΦΑ