φύλαξ

Δείτε επίσης : Φύλαξ, φλύαξ

Μεσαιωνικά ελληνικά (gkm)

Ετυμολογία

φύλαξ < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική φύλαξ

Ουσιαστικό

φύλαξ αρσενικό ή και θηλυκό σε μεταφορικές σημασίες

φύλακας, φρουρός, προστάτης
※ 10ος αιώνας ⌘Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Διήγησις ἀπὸ διαφόρων ἀθροισθεῖσα ἱστοριῶν, περὶ τῆς πρὸς Αὔγαρον ἀποσταλείσης ἀχειροποιήτου θείας εἰκόνος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ὡς Ἐδέσσης μετεκομίσθη πρὸς τὴν πανευδαίμονα ταύτην καὶ βασιλίδα τῶν πόλεων Κωνσταντινούπολιν. [Constantini Porphyrogeniti, Narratio de imagine Edessena
[γλώσσα: όψιμη ελληνιστική κοινή] - ως θηλυκό - ΚΑ΄§445

Οἱ δὲ τῆς Ἐδέσσης, μὴ λυσιτελεῖν αὐτοῖς ἔλεγον τὴν φύλακα καὶ φρουρὸν τῆς οἰκείας πόλεως^{[την εικόνα]} ἀργυρίου καὶ θνητῶν ἀνθρώπων ἀλλάξασθαι

Κλιτικοί τύποι

φύλακα (αιτιατική)

Άλλες μορφές

φύλακος
& φύλακας συχνότερα ως δεύτερο συνθετικό

Συνώνυμα

φυλάκτωρ (αρσενικό), φυλάκτρια (θηλυκό)
βλεπάτορας, βλεπάτορος
βιγλάτορας, βιγλάτορος, βιγλατόρης

Συγγενικά

(Χρειάζεται επεξεργασία)

Πηγές

φύλαξ - LBG, φύλακος - LBG - Trapp, Erich, et al. (1994–2007) Lexikon zur byzantinischen Gräzität besonders des 9.-12. Jahrhunderts (Λεξικό της Βυζαντινής Ελληνικής, ιδίως για τον 9ο-12ο αιώνα), Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften (Έκδοση της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών)

Αρχαία ελληνικά (grc)

	δυϊκός
↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
	φῠλᾰκ-
ονομαστική	ὁ/ἡ	φύλαξ	οἱ/αἱ	φύλακες
γενική	τοῦ/τῆς	φύλακος	τῶν	φυλάκων
δοτική	τῷ/τῇ	φύλακῐ	τοῖς/ταῖς	φύλαξῐ (ν)
αιτιατική	τὸν/τὴν	φύλακᾰ	τοὺς/τὰς	φύλακᾰς
κλητική ὦ!		φύλαξ		φύλακες
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		φύλακε
γεν-δοτ	τοῖν		φυλάκοιν
3η κλίση, Κατηγορία 'φύλαξ' όπως «φύλαξ» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία

φύλαξ < αβέβαιης ετυμολογίας, πιθανόν προελληνικής αρχής.^[1] Ήδη μυκηναϊκή 𐀢𐀨𐀒 (pu-ra-ko), ημιτελές κύριο όνομα *Φυλακο-. Η κατάληξη -αξ δεν έχει εξηγηθεί. Δεν τεκμηριώνονται προτάσεις όπως σύνδεση με: πύλη, φωλεός, πυνθάνομαι ούτε με τη λατινική bubulcus (βουκόλος).^[2] Από εδώ, και το ρήμα φυλάσσω < *φυλακ-jω.

Ουσιαστικό

φύλαξ αρσενικό ή θηλυκό & μεταγενέστρα θηλυκά φυλακίς, φυλάκισσα

(επάγγελμα) φρουρός
※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Πλάτων, Πολιτεία, 3, 414a
τοιαύτη τις, ἦν δ᾽ ἐγώ, δοκεῖ μοι, ὦ Γλαύκων, ἡ ἐκλογὴ εἶναι καὶ κατάστασις τῶν ἀρχόντων τε καὶ φυλάκων, ὡς ἐν τύπῳ, μὴ δι᾽ ἀκριβείας, εἰρῆσθαι.
Τέτοια λοιπόν μου φαίνεται, Γλαύκων, πως θα είναι, σ᾽ ένα πρώτο σχέδιο και χωρίς να μπαίνομε σ᾽ όλες τις λεπτομέρειες, η εκλογή και ο διορισμός των αρχόντων και των φρουρών.
φύλακας, που προστατεύει

Άλλες μορφές

ποιητικός τύπος: φυλακτήρ
φύλακος (αρσενικό)

Συγγενικά

ετυμολογικό πεδίο
φυλακ-, φυλαξ-, φυλαγ-, φυλασσ-

-φύλαξ Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -φύλαξ στο Βικιλεξικό
Λέξεις με -φύλαξ @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts
-φυλακέω Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -φυλακέω στο Βικιλεξικό
Λέξεις με -φυλακέω @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts

Λέξεις με -φυλακ- @perseus.tufts.edu Greek Dictionary Headword Search, Πανεπιστήμιο Tufts

Αναφορές

↑ Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.
↑ φύλακας - Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

Πηγές

φύλαξ - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
φύλαξ - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

[1] Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.

[2] φύλακας - Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

[1]

[2]