ἔχω

Αρχαία ελληνικά (grc)

Αρχικοί χρόνοι	Φωνή Eνεργητική	Φωνή Μέση & Παθητική
Ενεστώτας	ἔχω	ἔχομαι
Παρατατικός	εἶχον	εἰχόμην
Μέλλοντας	ἕξω, σχήσω	ἕξομαι, σχήσομαι & σχεθήσομαι
Αόριστος	ἔσχον	ἐσχόμην, ἠνεξάμην & ἐσχέθην
Παρακείμενος	ἔσχηκα	ἔσχημαι
Υπερσυντέλικος	ἐσχήκειν	ἐσχήμην
Συντελ.Μέλλ.

Ετυμολογία

ἔχω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *seǵʰ- (έχω, κατέχω). Στον μέλλοντα το -σ- του θέματος τρέπεται σε δασεία ενώ ο ενεστώτας παραμένει ψιλούμενος επειδή στο ενεστωτικό θέμα ακολουθεί το δασύ -χ-

Ρήμα

ἔχω

1. έχω, κρατώ, αποκτώ, κατέχω, διαθέτω

   ⮡  ἔχειν χρέα (το να έχεις χρέη)

   ⮡  εἶχε Ἀττικὰς δραχμὰς δέκα

   ⮡  οἵ τι ἔχοντες (αυτοί που "τα έχουν", οι έχοντες περιουσία) / ὁ ἔχων (ο πλούσιος)/ οἱ οὐκ ἔχοντες (οι φτωχοί)

   ⮡  περιπλώοντες τὴν Λιβύην τὸν ἥλιον ἔσχον ἐς τὰ δεξιά (είχαν τον ήλιο στα δεξιά)

   ⮡  ἡσυχίαν, πόνον, φροντίδα, ἕξειν

   ⮡  χοῖρος ἔχων τὸ ὕψος δύο καὶ ἡμίσους πήχεων

   ⮡  ὅς οἱ χρήματα πολλὰ εἰς ἐνιαυτὸν εἶχε βίῃ. (που είχε παρακρατήσει για ένα χρόνο πολλά χρήματα δια της βίας)

2. ελέγχω

   ⮡  διαιτητῶν ἐχόντων τὰς δίκας (οι διαιτητές κρίνουν τη δίκη) / ἔχει τὸ δεξιόν (ελέγχει το δεξιό κέρας στη μάχη)

3. κρατώ, πιάνω

   ⮡  χειρὸς ἔχων Μενέλαον (κρατώντας τον από το χέρι)

   ⮡  ἐπ᾽ ἀριστερὰ ἔχε (τι) (κράτα το με το αριστερό)

4. αντιμετωπίζω, θεωρώ, διάκειμαι

   ⮡  εὖ ἔχω τινός (βλέπω θετικά κάτι)

5. συγκρατώ, περιέχω

   ⮡  σάρκας τε καὶ ὀστέα ἶνες ἔχουσι

6. (ως αμετάβατο και ως απρόσωπο) είμαι, παραμένω, ούτως εχόντων (εννοείται των πραγμάτων)

   ⮡  ἕξω δ᾽ ὡς ὅτε τις στερεὴ λίθος (θα μείνω ακίνητος σαν αμετακίνητος βράχος)

   ⮡  εὖ ἔχει / καλῶς ἔχει / κακῶς ἔχει / οὕτως ἔχει ("έχει καλώς"/ κακώς και "έτσι έχουν τα πραγματα")

   ⮡  σχήσειν καλῶς (θα πάνε καλά τα πράγματα, θα υπάρξει καλή έκβαση)

   ⮡  ἔχε δή (συγκρατήσου, κρατήσου)

7. (στη μέση φωνή ἔχομαι)
   1. (+ γενική πτώση) ακολουθώ, πλησιάζω
   2. (για χώρες, για λαούς) συνορεύω, προσεγγίζω
8. (δείτε επίσης τα σύνθετά του) η σημασία διαφοροποιείται ανάλογα με την πρόθεση και τη σύνταξη

Εκφράσεις

• ἔχ' ἡρέμα! (ησύχασε τώρα)
• εὖ ἔχω τροφίμων (έχω πολλά τρόφιμα)
• ὡς ποδός εἶχον (όσο πιο γρήγορα μπορούσα)
• λόγος ἔχειν... (ακούγεται ότι...)
• φλυαρών ἔχων (συνεχώς φλυαρώ)
• σχέσθε! (σταματήστε!)-προστακτική αορίστου του ἔχομαι
• οὐκ ἔχω ἑωυτόν (δεν είμαι ο εαυτός μου, αλλά για ασθενή, δεν έχω την κανονική υγεία μου)
• αἰτίαν ἔχω (κατηγορούμαι) μομφὴν ἔχω (κατηγορώ)
• ἔχε φρεσί (έχε κατά νου) δεῦρο νοῦν ἔχε (πρόσεξε αυτό, εδώ το μυαλό σου)
• ἐν γαστρὶ ἔχω (είμαι έγκυος)
• φλαύρως ἔχω

Συγγενικά

• (Χρειάζεται επεξεργασία)

με ἐχ-, ἐξ- ἔγμα ἐκτικός ἕξις (από τον μέλλοντα) ἐχέτης ἐχέτης ἐχέτλη ἔχης ἔχησις ἔχμα ἐχυρός

με σχ- ἄσχετος ἴσχω σχέδην σχεδόν σχέδυνος σχέσις σχετέος σχετήριον σχετικός σχέτλιος σχῆμα σχῆσις σχολή

μεταπτωτική βαθμίδα οχ- Αρχαίες ελληνικές λέξεις με επίθημα -οχή στο Βικιλεξικό όπως ἐνοχή, παροχή, κατοχή ἐξοχή (+ ὀχή) και ἀνακωχή κάτοχος, μέτοχος, ἔνοχος -οῦχος προὔχων επίσης ὀχετός ὀχυρό ὀχυρός, ἐχυρός

Σύνθετα

σύνθετα του ρήματος ἀμπέχω ἀνέχομαι ἀντέχω ἀπέχω διακατέχω διέχω εἰσέχω ἐνέχω ἐξέχω κατέχω μετέχω παρέχω περιέχω προεξέχω προέχω προσέχω συνέχω ὑπερέχω ὑπέχω ἀνέχω ἐπέχω

επίσης, ενδεικτικά ἐχέγγυος ἐχεδερμία ἐχέθυμος ἐχέκολλος ἐχεκτέανος ἐχέμυθος ἐχενηίς ἐχεπευκής ἐχέφρων

Κλίση

    ἔχω - ενεργητικοί τύποι

ενεργητικός ενεστώτας   οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγὼ ἔχω ἔχω ἔχοιμι — σὺ ἔχεις ἔχῃς ἔχοις ἔχε οὖτος ἔχει ἔχῃ ἔχοι ἐχέτω ἡμεῖς ἔχομεν ἔχωμεν ἔχοιμεν — ὑμεῖς ἔχετε ἔχητε ἔχοιτε ἔχετε οὗτοι ἔχουσῐ(ν) ἔχωσῐ(ν) ἔχοιεν ἐχόντων ἐχέτωσαν 2o δυϊκός ἔχετον ἔχητον ἔχοιτον ἔχετον 3o δυϊκός ἔχετον ἔχητον ἐχοίτην ἐχέτων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή: αρσενικό - θηλυκό - ουδέτερο ἔχειν ἔχων ἔχουσα ἔχον Ενεργητικός Παρατατικός προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ εἶχον - - - σύ εἶχες - - - οὖτος εἶχε - - - ἡμεῖς εἴχομεν - - - ὑμεῖς εἴχετε - - - οὗτοι εἶχον - - - Ενεργητικός Μέλλοντας προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἕξω - ἕξοιμι - σύ ἕξεις - ἕξοις - οὗτος ἕξει - ἕξοι - ἡμεῖς ἕξομεν - ἕξοιμεν - ὑμεῖς ἕξετε - ἕξοιτε - οὗτοι ἕξουσι(ν) - ἕξοιεν - ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή ἕξειν ἕξων ἕξουσα ἕξον Ενεργητικός Αόριστος β' προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔσχον σχῶ σχοίην - σύ ἔσχες σχῇς σχοίης σχές οὖτος ἔσχε σχῇ σχοίη σχέτω ἡμεῖς ἔσχομεν σχῶμεν σχοίημεν/σχοῖμεν - ὑμεῖς ἔσχετε σχῆτε σχοίητε/σχοῖτε σχέτε οὗτοι ἔσχον σχῶσι(ν) σχοίησαν/σχοῖεν σχόντων / σχέτωσαν ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή σχεῖν σχών σχοῦσα σχόν Ενεργητικός Παρακείμενος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἔσχηκα ἐσχήκω / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός ὦ ἐσχήκοιμι / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός εἴην - σύ ἔσχηκας ἐσχήκῃς / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός ᾖς ἐσχήκοις / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός εἴης ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός ἴσθι οὗτος ἔσχηκε ἐσχήκῃ / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός ᾖ ἐσχήκοι / ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός εἴη ἐσχηκώς, ἐσχηκυῖα, ἐσχηκός ἔστω ἡμεῖς ἐσχήκαμεν ἐσχήκωμεν / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα ὦμεν ἐσχήκοιμεν / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα εἴημεν/εἶμεν - ὑμεῖς ἐσχήκατε ἐσχήκητε / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα ἦτε ἐσχήκοιτε / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα εἴητε/εἶτε ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα ἔστε οὗτοι ἐσχήκασι(ν) ἐσχήκωσι(ν) / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα ὦσι(ν) ἐσχήκοιεν / ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα εἴησαν/εἶεν ἐσχηκότες, ἐσχηκυῖαι, ἐσχηκότα ἔστων ονοματικοί τύποι απαρέμφατο μετοχή ἐσχηκέναι ἐσχηκώς ἐσχηκυῖα ἐσχηκός Ενεργητικός Υπερσυντέλικος προσωπικές εγκλίσεις οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική ἐγώ ἐσχήκειν - - - σύ ἐσχήκεις - - - οὖτος ἐσχήκει - - - ἡμεῖς ἐσχήκεμεν - - - ὑμεῖς ἐσχήκετε - - - οὗτοι ἐσχήκεσαν - - -

• Μεσοπαθητικοί τύποι → λείπει η κλίση

Πηγές

• ἔχω - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
• ἔχω - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.