χρόνος

Ελληνικά (el)[επεξεργασία]

↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός		2ος πληθυντικός
	αρσενικό		αρσενικό		ουδέτερο
ονομαστική	ο	χρόνος	οι	χρόνοι	τα	χρόνια
γενική	του	χρόνου	των	χρόνων		—
αιτιατική	τον	χρόνο	τους	χρόνους	τα	χρόνια
κλητική		χρόνε		χρόνοι		χρόνια
Η δοτική χρόνω (χρόνῳ) επιβιώνει σε τυποποιημένες εκφράσεις. Και γενική πληθυντικού (προφορικό) για ηλικία: χρονών, χρονώ
Κατηγορία όπως «βράχος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Ετυμολογία [επεξεργασία]

χρόνος< κληρονομημένο από την αρχαία ελληνική χρόνος

Προφορά[επεξεργασία]

ΔΦΑ : /ˈxɾo.nos/

τυπογραφικός συλλαβισμός : χρό‐νος

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

χρόνος αρσενικό

(στον ενικό)
≈ συνώνυμα: καιρός
1. εξέλιξη, διαδοχή, ροή των γεγονότων στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον
  ↪ ο χρόνος κυλάει αδιάκοπα και αναπότρεπτα
  
  ※ γιατί άπιστος κρέμεται ο Χρόνος στον άνθρωπο επάνω και της ζωής κλωθοστρίβει τους δρόμους (απόδοση Γρυπάρη, Πίνδαρος, Ισθμιονίκης VIII)
2. χρονική διάρκεια
  ↪ δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου
  
  ↪ έχεις χρόνο να τα πούμε μετά;
(με πληθυντικό αρσενικό οι χρόνοι ή και ουδέτερο τα χρόνια)
1. ημερομηνία ή χρονολογία
2. η ιστορική περίοδος
  ↪ στα βυζαντινά χρόνια
(με πληθυντικό μόνον ουδέτερο: τα χρόνια)
≈ συνώνυμα: έτος, χρονιά
1. η περίοδος δώδεκα μηνών, το έτος, η χρονιά
  ↪ πόσα χρόνια έχουμε να ιδωθούμε!
  
  ↪ ένας χρόνος πέρασε από τότε που συναντηθήκαμε για τελευταία φορά
2. διδακτικό έτος εννέα περίπου μηνών, σχολική χρονιά
3. η ηλικία
  ↪ να 'χα τα χρόνια σου (να ήμουν νέος σαν κι εσένα)
(με γενική πληθυντικού: χρόνων και προφορικό: χρονών & χρονώ) μονάδα μέτρησης της ηλικίας
↪ το παιδί έγινε κιόλας δύο χρονών, ένας νέος είκοσι χρόνων

≈ συνώνυμα: ετών
(με πληθυντικό μόνον αρσενικό: οι χρόνοι)
1. (αθλητισμός) το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο ένας αθλητής ολοκληρώνει την προσπάθειά του
  ↪ ο δρομέας κάλυψε την απόσταση σε χρόνο-ρεκόρ
2. φάση μιας διαδικασίας
  ↪ ο τετράχρονος κινητήρας ολοκληρώνει έναν κύκλο σε τέσσερις χρόνους
3. (γραμματική) ρηματικός τύπος που φανερώνει πότε γίνεται αυτό που σημαίνει το ρήμα
  ↪ ο ενεστώτας χρόνος δηλώνει μια πράξη που γίνεται στο παρόν
  
  → δείτε τις λέξεις ενεστώτας, παρατατικός, αόριστος, μέλλων, παρακείμενος και υπερσυντέλικος
4. (μετρική) η ελάχιστη μετρική μονάδα στην αρχαία ελληνική μετρική, που στηρίζεται στην προσωδία
5. (μουσική) μονάδα μέτρησης της χρονικής διάρκειας ενός ήχου (φθόγγου) ή παύσης όπως ορίζεται από τη μουσική σημειογραφία
  ↪ να μετράς τους χρόνους για κάθε αξία: τέσσερις για το ολόκληρο, δύο για το μισό
  
  ≈ συνώνυμα: αξία
6. (μουσική) η ρυθμική οργάνωση της μουσικής σε ισόχρονες διαδοχικές κινήσεις· γράφεται στη μουσική σημειογραφία ως κλάσμα αριθμού κινήσεων προς τις διάρκειες αξιών
  ↪ το βαλς είναι χορός σε τρεις χρόνους· μετριέται σε τρία τέταρτα 3/4
  
  ≈ συνώνυμα: ρυθμική αγωγή, ρυθμός

Μετρώντας το χρόνο γύρω στο 1530 μ.Χ.

Εκφράσεις[επεξεργασία]

εκτός τόπου και χρόνου
εν ευθέτω χρόνω (ἐν εὐθέτῳ χρόνῳ) : στην κατάλληλη στιγμή στο μέλλον
ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος
και του χρόνου!
κακό χρόνο να 'χεις
(μας) άφησε χρόνους: απεβίωσε
Η θεια από το χωριό είχε αφήσει χρόνους, αφού του κάκου γύρευε ως τα τελευταία να πάει κοντά της μια απ’ τις ανεψιές. (Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, Ο Πύργος του Ακροπόταμου )
σε ανύποπτο χρόνο
συν τω χρόνω (σὺν τῷ χρόνῳ) : με τον καιρό, με το πέρασμα του χρόνου
το πλήρωμα του χρόνου: όταν έρθει ο καιρός
ο χρόνος είναι χρήμα : ο χρόνος είναι πολύτιμος
χρόνου φείδου: μη σπαταλάς το χρόνο σου
και → δείτε εκφράσεις με τη λέξη χρονιά & με τη λέξη χρόνια

Μέτρηση χρόνου με κλεψύδρα

Πολυλεκτικοί όροι[επεξεργασία]

Παροιμίες[επεξεργασία]

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

ετυμολογικό πεδίο
χρον-

Σύνθετα[επεξεργασία]

χρονο- Νεοελληνικές λέξεις με πρόθημα χρονο- στο Βικιλεξικό
-χρονος Νεοελληνικές λέξεις με επίθημα -χρονος στο Βικιλεξικό
λήγουν σε -χρονος - Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Άννα (2003) Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες)

και

Δείτε επίσης[επεξεργασία]

χρόνος στη Βικιπαίδεια

χρόνος (γραμματική) στη Βικιπαίδεια

Μεταφράσεις[επεξεργασία]

θεμελιώδης έννοια

χρονική μονάδα

γραμματική: ρηματικός χρόνος

Πηγές[επεξεργασία]

«χρόνος» - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής. (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
«χρόνος» pdf - Κάτος, Γιώργος Β. (2016) Λεξικό της λαϊκής και της περιθωριακής μας γλώσσας. Θεσσαλονίκη, 2016 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας- Αναζήτηση:'χρόνος'.
Με πολλά παραδείγματα εκφράσεων.

Αρχαία ελληνικά (grc)[επεξεργασία]

	δυϊκός
↓ πτώσεις	ενικός		πληθυντικός
ονομαστική	ὁ	χρόνος	οἱ	χρόνοι
γενική	τοῦ	χρόνου	τῶν	χρόνων
δοτική	τῷ	χρόνῳ	τοῖς	χρόνοις
αιτιατική	τὸν	χρόνον	τοὺς	χρόνους
κλητική ὦ!		χρόνε		χρόνοι
ονομ-αιτ-κλ	τὼ		χρόνω
γεν-δοτ	τοῖν		χρόνοιν
2η κλίση, Κατηγορία όπως «δρόμος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά

Μέτρηση χρόνου με οριζόντιο ηλιακό ρολόι -στον Εθνικό Κήπο.

Ετυμολογία [επεξεργασία]

χρόνος < αβέβαιης ετυμολογίας με προτάσεις ετυμολόγησης από διαφορετικές ινδεοευρωπαϊκές ρίζες. • Η Ετυμολογία χρειάζεται ανάπτυξη με τεκμηρίωση. Μπορείτε να βοηθήσετε;

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

χρόνος αρσενικό

χρόνος, χρονική στιγμή
※ πρῶτον μὲν τὸν Πειραιᾶ ἐτειχίσαμεν ἐν τούτῳ τῷ χρόνῳ, εἶτα τὸ μακρὸν τεῖχος τὸ βόρειον (Ανδοκίδης, Περὶ τῆς πρὸς Λακεδαιμονίους εἰρήνης)
εποχή
διάρκεια της ζωής, διάρκεια
↪ τεσσαράκοντα χρόνους ἐνιαυτῶν: διάρκειας 40 ετών
ηλικία
βραδύτητα, αργοπορία
↪ χρόνους ἐμποιεῖν: κωλυσιεργείς, καθυστερείς
(γραμματική) χρόνος ρήματος
(γραμματική, μετρική) ποσότητα διάρκεια συλλαβής, η ελάχιστη υποδιαίρεση του μετρικού ποδός

Εκφράσεις[επεξεργασία]

τόν ἀεί χρόνον : για πάντα
ὑπὸ αὐτὸν τὸν χρόνον: τότε, συγχρόνως, την ίδια εποχή
ὀλίγου χρόνου: όπου νά΄ναι, σε λίγο
ἐκ πολλοῦ χρόνου: από καιρό
χρόνω ύστερον : πολύ μετά, πολύ αργότερα
ἀνά χρόνον: μετά από λίγο καιρό
ἐς χρόνον : στο μέλλον
πόσου χρόνου; : σε πόση ώρα;
οὐ χρόνῳ : τώρα!
τοῖς χρόνοις: σύμφωνα με τις ημερομηνίες
Χρόνος, ὁ πάντων πατὴρ (Πίνδαρος, Ὀλυμπιονίκαις 2.15)
ὅ τ᾽ ἐξελέγχων μόνος ἀλάθειαν ἐτήτυμον Χρόνος (Πίνδαρος, Ὀλυμπιονίκαις 10.54)
ἄνακτα τόν πάντων ὑπερβάλλοντα Χρόνον μακάρων (Πίνδαρος, Αποσπασμάτια @books.google)
ἀνδρῶν δικαίων Χρόνος σωτὴρ ἄριστος (Πίνδαρος, Αποσπασμάτια @books.google)

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

ετυμολογικό πεδίο
χρον-

Σύνθετα[επεξεργασία]

όπως

Πηγές[επεξεργασία]

«χρόνος» - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
«χρόνος» - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

χρόνος

Πίνακας περιεχομένων

Ελληνικά (el)[επεξεργασία]

Ετυμολογία [επεξεργασία]

Προφορά[επεξεργασία]

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

Εκφράσεις[επεξεργασία]

Πολυλεκτικοί όροι[επεξεργασία]

Παροιμίες[επεξεργασία]

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

Σύνθετα[επεξεργασία]

Δείτε επίσης[επεξεργασία]

Μεταφράσεις[επεξεργασία]

Πηγές[επεξεργασία]

Αρχαία ελληνικά (grc)[επεξεργασία]

Ετυμολογία [επεξεργασία]

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

Εκφράσεις[επεξεργασία]

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

Σύνθετα[επεξεργασία]

Πηγές[επεξεργασία]

Μενού πλοήγησης

χρόνος

Ελληνικά (el)[επεξεργασία]

Ετυμολογία [επεξεργασία]

Προφορά[επεξεργασία]

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

Εκφράσεις[επεξεργασία]

Πολυλεκτικοί όροι[επεξεργασία]

Παροιμίες[επεξεργασία]

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

Σύνθετα[επεξεργασία]

Δείτε επίσης[επεξεργασία]

Μεταφράσεις[επεξεργασία]

Πηγές[επεξεργασία]

Αρχαία ελληνικά (grc)[επεξεργασία]

Ετυμολογία [επεξεργασία]

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

Εκφράσεις[επεξεργασία]

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

Σύνθετα[επεξεργασία]

Πηγές[επεξεργασία]

Μενού πλοήγησης

Αναζήτηση