χρόνος

Αυτή η σελίδα μπήκε στον κατάλογο των σελίδων που χρειάζονται να μορφοποιηθούν όπως συνηθίζεται στο Βικιλεξικό,
έτσι ώστε να υπάρχει ομοιομορφία με τις υπόλοιπες σελίδες.
Παρακαλούμε βγάλτε αυτή την ετικέτα εάν θεωρείτε ότι η μορφή της σελίδας ταιριάζει με τα στάνταρντ του Βικιλεξικού.

Πίνακας περιεχομένων

1 Ελληνικά (el)
2 Αρχαία ελληνικά (grc)

Ελληνικά (el) [επεξεργασία]

πτώση	ενικός	πληθυντικός
ονομαστική	χρόνος	χρόνοι
γενική	χρόνου	χρόνων
αιτιατική	χρόνο	χρόνους
κλητική	χρόνε	χρόνοι
η δοτική χρόνω επιβιώνει σε τυποποιημένες εκφράσεις

θεμελιώδης έννοια μέσω της οποίας αντιλαμβάνεται ο ανθρώπινος νους τη ροή των γεγονότων στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον, τη διαδοχή τους και τη διάρκειά τους
- ο χρόνος κυλάει αδιάκοπα και αναπότρεπτα
- γιατί άπιστος κρέμεεται ο Χρόνος στον άνθρωπο επάνω και της ζωής κλωθοστρίβει τους δρόμους (απόδοση Γρυπάρη, Πίνδαρος)
- ο χρόνος είναι έννοια απλή και καθαρή, που φαινομενικά συντελείται (δεν είναι κάτι στατικό) από α. γεγονότα/αλλαγές κατάστασης, β. συστημική διάρκεια (από γεγονός σε γεγονός) μετρήσιμη μέσω σύγκρισης διαφορετικής συχνότητας μεταβολής άλλων γεγονότων (μεταξύ γεγονότων αλλού συστήματος), γ. ικανότητα καταγραφής των γεγονότων• όμως εγγενώς αποτελεί φαινόμενο σταδιακής εντροπικής συσσώρευσης από την τάξη μεγέθους Planck και άνωθεν, και όχι θεμέλια κοσμική ιδιότητα, διότι στην κλίμακα Planck ταυτίζεται με την ενέργεια και τις πιθανές σχετικές εκδηλώσεις αυτής σε παρατηρητή
χρονικό διάστημα σε σχέση με
1. γεγονός (ακόμη κι ασαφές [αίσθηση χρόνου λόγω μνήμης λειτουργικού εγκεφάλου], πχ. κάθισα πολύ κάπου και θυμάμαι περίπου πότε ήρθα [γεγονός] σε αντίθεση με άτομα που έχουν βαριά ιπποκάμπια αμνησία [πέραν των 15 με 30 δευτερολέπτων της βραχυπρόθεσμης μνήμης που εδρεύει σε διαφορετικό κύκλωμα], βαρέθηκα, γεγονός αποτελεί και η κάθε στιγμή αφού ο άνθρωπος δεν είναι θεμελιώδες σωματίδιο αλλά έχει πολυσύνθετη δομή και συνεχώς βιώνει εσωτερικά μικρογεγονότα, πχ. ροή σκέψης, επίγνωση ύπαρξης κτλ.)
  δεν έχω πολύ χρόνο στη διάθεσή μου
2. χρονική διάρκεια (απόσταση μεταξύ γεγονότων πχ. διάρκεια ύπνου, σπουδών, προεδρίας, επίσκεψης) μετρημένη σε καθιερωμένη περιοδική μονάδα χρονομέτρησης (πχ. έτος, ημέρα) που με την σειρά της βασίζεται σε φυσικό, -ά γεγονότα [μεταβολές κατάστασης] (εμφάνιση ήλιου κάθε πρωί, ταλάντωση κρυστάλλου χαλαζία/μηχανικό/ατομικό ρολόι, αστρονομική διόρθωση της απόλυτης ώρας σε σχέση με θέση ουράνιων σωμάτων όπως συμφώνησε η παγκόσμια επιτροπή μέτρων και σταθμών)
3. αναγωγιστικά-κβαντομηχανικά ο χρόνος ορίζεται ως διάστημα ανάμεσα σε μεταβολές κυματοσυναρτήσεων/γεγονότα αλλαγής (η διάρκεια μιας κυματοσυνάρτησης μέχρι την μεταβολή της είναι ακαριαία-μηδενική εκτός και αν συγκριθεί με διαφορετικής συχνότητας μεταβολή άλλης κυματοσυνάρτησης, δηλαδή στην σωματιδιακή φυσική η χρονική διάρκεια και ο χρόνος είναι έννοιες σχετικές, σε αυτό το γεγονός βασίζεται η ειδική σχετικότητα, όμως η ειδική σχετικότητα δεν είναι όσο θεμελιώδης όσο η κβαντική χρωμοδυναμική, στην κβαντική χρωμοδυναμική ο χρόνος είναι εντροπική εκδήλωση σαφέστατα μη θεμελιώδης που προκύπτει δευτερογενώς)
(αθλητισμός) το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο ένας αθλητής ολοκληρώνει την προσπάθειά του
ο δρομέας κάλυψε την απόσταση σε χρόνο-ρεκόρ
φάση μιας διαδικασίας
ο τετράχρονος κινητήρας ολοκληρώνει έναν κύκλο σε τέσσερις χρόνους
το έτος, η χρονιά
ένας χρόνος πέρασε από τότε που συναντηθήκαμε για τελευταία φορά
μονάδα μέτρησης της ηλικίας
το παιδί έγινε κιόλας δύο χρονών, ένας νέος είκοσι χρόνων
η ηλικία
να 'χα τα χρόνια σου (να ήμουν νέος σαν κι εσένα)
(στον πληθυντικό) η ιστορική περίοδος
στα βυζαντινά χρόνια

Μετρώντας το χρόνο γύρω στο 1530 μ.Χ.

χρόνος που μπορείς να διαθέσεις για κάτι
- έχεις χρόνο να τα πούμε μετά;

Σημειώσεις[επεξεργασία]

πληθυντικός οι χρόνοι και τα χρόνια στις σημασίες 5-8,
γενική πληθυντικού: χρονών και χρονώ όταν αναφέρεται στην ηλικία

Εκφράσεις[επεξεργασία]

εν ευθέτω χρόνω (ἐν εὐθέτῳ χρόνῳ) : στην κατάλληλη στιγμή στο μέλλον
κακό χρόνο να 'χεις
και του χρόνου!
μας άφησε χρόνους: απεβίωσε
συν τω χρόνω (σὺν τῷ χρόνῳ) : με τον καιρό, με το πέρασμα του χρόνου
χρόνου φείδου: μη σπαταλάς το χρόνο ου
και → δείτε εκφράσεις με τη λέξη χρονιά & με τη λέξη χρόνια

Μέτρηση χρόνου με κλεψύδρα

Παροιμίες[επεξεργασία]

ο κλέφτης και ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται
ο χρόνος είναι χρήμα

Συγγενικές λέξεις[επεξεργασία]

Σύνθετα[επεξεργασία]

Συνώνυμα[επεξεργασία]

καιρός (1)
χρονιά, έτος (4)

Μεταφράσεις[επεξεργασία]

θεμελιώδης έννοια

χρονική μονάδα

αγγλικά : year ^(en)
γαλλικά : année ^(fr)

Αρχαία ελληνικά (grc) [επεξεργασία]

Πτώση	Ενικός	Δυϊκός	Πληθυντικός
Ονομαστική	χρόνος	χρόνω	χρόνοι
Γενική	χρόνου	χρόνοιν	χρόνων
Δοτική	χρόνῳ	χρόνοιν	χρόνοις
Αιτιατική	χρόνον	χρόνω	χρόνους
Κλητική	χρόνε	χρόνω	χρόνοι

Ετυμολογία [επεξεργασία]

χρόνος < συγγενές με το χείρ, αβέβαιης ετυμ.